A N G L İK A N İZ M ; Alm. Anglikanismus, Fr.
Anglicanisme, İng. Anglicanism. İngiltere’nin resmî
kilisesi olan Anglikan kilisesine has doktrin ve
kurumlar. İngiltere’nin resmî mezhebi.
Hıristiyanlık, Roma ve Bizans imparatorluklarının
resmî dîni olduktan sonra, Hıristiyanlık
adı altında büyük bir taassubla akla sığmaz zulümler
yapılmaya başlandı. İnsanların tüylerini
ürperten Engizisyon mahkemeleri kurarak yüz
binlerce insanı, haksız yere ve çok kereler servetlerini
ele geçirmek için işkenceler yaparak öldürdüler.
Hıristiyanlar içinde bu zulümlere isyân
edenler çıktı. Luther Martin ismindeki papaz, 1517
yılında papaya isyân etti. Protestanlık mezhebini
kurdu. Luther Martin ve Calvin (Kalven) Hıristiyanlıkta son değişiklikleri yapıp, îsâ aleyhisselâmın
Havârîlerinden işitilen doğru şeylere yalanlar
da katarak birbirine uymayan İnciller meydana
getirdiler. Böylece hıristiyanlık ismiyle akıl ve
hakîkat dışında bir din meydana geldi.
Luther’in kurduğu protestanlık ilk zamanlarda
İngiltere’de fazla ilgi uyandırmadı. İngiltere, Katolik
mezhebine bağlılığına devâm etti. Yalnız bu durum
uzun zaman devâm etmedi. Nihâyet 1534’de İngiltere
kralı Sekizinci Henry, Papaya isyân etti. İsyân
sebebi ise, karısı Catherine’den boşanıp Anne
Boleyn adlı bir kadınla evlenmesini papanın kabûl
etmemesi idi. Bunun üzerine kral katolik kilisesi ile
ilgisini keserek protestanlık esâsına uygun Anglikan *
kilisesini kurdu ve papalığın imtiyazlarını kaldırarak
kendisini İngiliz kilisesinin büyüğü olarak
îlân ettirdi. Altıncı Edward devrinde 42 maddelik bir
inanç belgesiyle İngilizce olarak bir ibâdet tüzüğü
meydana getirildi. Elisabeth tahta geçince, katoliklik
ile protestanlık arasında bir orta yol durumunda
olan Anglikanizmin inanç belgesini yeniden
yazdırarak 39 maddeye indirdi (1563). Sonraki asırlarda
çeşitli grublara ayrılan anglikanizm mensûpları
protestan ve katolik kiliselerine yakınlaşma
eğilimi gösterdiler. Hâlen İngiltere’nin resmî dîni ve
mezhebidir. Hıristiyanların bütün fırkalarının ister
katolikler, ister protestanlar, isterse anglikanlar olsun
hepsinin hak din olan İslâmiyet’e karşı çirkin
hücûmları vardır. Bunlar birbirlerine de düşmandırlar.
Hepsi politik menfeatler uğruna birbirlerinin
gözlerini oymaktadırlar. Luther fırkası ile Kalvin fırkası
ve diğer protestan fırkalarının birbirlerine olan
düşmanlıkları, katoliklerle protestanların birbirlerine
olan düşmanlıklarından daha az değildir.
