Aşağı Saksonya

Aşağı Saksonya, Almanca n ie d e r s a c h s e n ,
Federal Almanya Cumhuriyeti’nde eyalet
(Land). 47.408 km2’lik yüzölçümüyle ülkenin
ikinci büyük eyaletidir. Kuzeyde Hollanda
sınırından Kuzey Denizi kıyısı boyunca
Alman Demokratik Cumhuriyeti sınırına
kadar uzanan önemli bir toprak şeridini
kaplar. Denize doğru bir boyun gibi çıkıntı
yapan kuzeyindeki topraklarda Schleswig-
Holstein, Hamburg ve daha kuzeyde de
Danimarka bulunur. Güneyinde ise Ruhr
ve Hessen sanayi bölgelerini içine alan
Kuzey Ren Vestfalya eyaleti yer alır.
Yüzey şekilleri. Güneydeki küçük bir dağlık
alan dışında, eyaletin egemen yüzey
şeklini büyük Kuzey Almanya Ovası oluşturur.
Kuzey Denizindeki 12 adadan oluşan
Doğu Friz Adaları ile yaklaşık 850 km2’lik
kıyı kesimi gerçekte deniz düzeyinin altmda
kalır ve komşu Hollanda’dakine benzer
setlerle su altında kalmaktan korunur. Weser,
Deister ve Harz Dağlarının bulunduğu
dağlık bölge, eyaleti bir boydan bir boya
geçen ve büyük önemi olan Mittelland
Kanalının güneyinde kalır. Weser Irmağı ile
kolları Fulda ve Werra eyaletin yansından
çoğunu sular. Ama Weser’in ağzındaki
başlıca yerleşim merkezi Bremerhaven ile
64 km yukarısındaki Bremen ayn bir yönetim
birimini, en küçük Batı Alman eyaleti
Freie Hansestadt Bremen’i oluştururlar.
Eyalet topraklarında Steinhuder Meer (31
km2) ve Dümmersee (14 km2) adlı iki de
büyük göl vardır. Kuzey Denizine akan
ırmakların ağzında, daha çok otlak olarak
kullanılan verimli bataklıklar bulunur. Kuzeydoğu
kesiminde yer yer ormanla kaplı
( daha az verimli topraklar yer alır. Burada
* eski tip kırmızı renkli çiftlik evleri ve “dev
mezarlan” diye bilinen eski megalitik (büyük
taş) anıtlanyla ilginç bir görünüm
kazanan Lüneburg fundalığı (Lüneburger
Heide) uzanır. Burası günümüzde ilgi gören
bir koruma alanına dönüştürülmüştür.
Güneydeki ormanlarla kaplı dağlık bölgede
yer alan oluk biçimli vadilerle daha
kuzeydeki dağ etekleri oldukça verimli
topraklardır. Bu dağ etekleri eyaleti doğubatı
doğrultusunda dar bir şerit biçiminde
kesen ağaçsız, rüzgâra açık, Börde olarak
bilinen verimli topraklann bir parçasını
oluşturur. Ova ile dağlık bölge arasındaki
bu bölge, ekime elverişli topraklanyla geniş
bir çiftçi nüfusu barındırdığı gibi, bir dizi
küçük kasabanın geliştiği tarihsel bir merkez
de olmuştur. Eyalet bütün yıl düzenli
olarak yağış alır (600-900 mm). Kışları
yumuşak, yazları ılık bir iklim egemendir.
Aşağı Saksonya eyaleti, İngiliz askeri yönetiminin
1 Kasım 1946’da, eskiden Prusya
ili olan Hannover’i Braunschweig, Oldenburg
ve Schaumburg-Lippe eyaletleriyle
birleştirmesi sonucu kurulmuştur.
Nüfus. Aşağı Saksonya’da yaşayanlar kendilerini,
ortak bir eski Sakson kökeninden
geldikleri Aşağı Almanya’nın bir parçası
olarak görürler; dilleri de Plattdeutsch denen
Aşağı Almancadır. İngilizce, Felemenkçe
ve Friz dili ile yakın akraba olan bu
dil, resmî dil Yüksek Almancadan (Hochdeutsch)
oldukça farklıdır. Günümüzde de
bazı yöresel edebiyat yapıtlarında kullanılan
bu dil, eyaletin büyük bir bölümünde anadil
olma özelliğini korumaktadır. Weser’in doğusuna
düşen eski Hannover, daha önce
Vestfalya’nm etkisinde olan Braunschweig,
Emsland Osnabrück, Güney Oldenburg ve
Oldenburg ile Doğu Frizya’nın daha önce
Frizya içinde kalan kuzey kesimleri gibi
birbirinden son derece farklı bölgeleri bir
arada tutan etken, kültürel birlik duygusudur.
Küçük bir Katolik azınlığın dışında
nüfusun büyük bölümünün Protestan olması,
eyaletin toplumsal yapısındaki Kuzey
Avrupa özelliğini daha açık olarak yansıtır.
Bugünkü Aşağı Saksonya topraklannm
nüfusu 1939’da 4,5 milyona ulaşmaktaydı.
Savaştaki kayıplara karşın, savaş yıkımına
uğrayan başka yerlerden buraya yönelen
göçmen akını sonucunda bu rakam 1946’da
6,2 milyona çıktı. 1950’de ise 6 milyon 744
bini buldu. 1950’lerde 340 bini aşkın göçmen
AFC’nin yaşama koşullan daha iyi
olan başka eyaletlerine aktanldı. 1968 ortalannda
eyaletin nüfusu 7 milyon sınırını
aştı. Bu büyüme temelde doğal nüfus artışıyla,
bir ölçüde de göçlerin sonucu olarak
gerçekleşmişti. Aşağı Saksonya’nın başlıca
kentleri Hannover, Braunschweig, Osnabrück,
Oldenburg, Salzgitter, Göttingen ve
Wilhelmshaven’dir.
Ekonomi. Yöre ekonomisinin geleneksel
temelini oluşturan tanm, günümüzde de
önemini korumaktadır. Çiftliklerde buğday,
çavdar, yulaf ve patates ekiminin yanı sıra
mandıracılık yapılır ve sığır yetiştirilir. Eyalet
büyük oranda ormanlarla kaplıdır. Elam
yapılmayan bozkır ve çorak alanlar oldukça
az bir yer kaplar.
Ulaşım. Aşağı Saksonya’nın ulaşım olanaklan
çok geniştir. Demiryollan ağıyla her
yıl milyonlarca ton mal taşınır. İç kesimdeki
Mittelland Kanalı, Dortmund-Ems Kanalı
ve başka sayısız suyolu eyaletin Batı Almanya’nın
bölgesel ekonomisi içindeki önemini
daha da artırmıştır. Aynca başta Weser ve
Elbe olmak üzere başlıca ırmaklan oldukça
içerilere kadar ulaşıma elverişlidir. Wilhelmshaven,
Emden, Nordenham ve Brake
limanlarından her yıl on milyonlarca ton
malın giriş çıkışı yapılır. Bu durum Aşağı
Saksonya’nın bölge ve dünya ticaretindeki
yerini yansıtan önemli bir göstergedir. Eyaletin
en önemli havalimanı Hannover’deki
Langenhagen’dir. Lüneburger Heide ve
güney yaylalannm doğal güzellikleri, kuzeybatı
kıyısındaki dinlence yerleri kadar çok
sayıda turist çeker. *
Yönetsel ve toplumsal koşullar. Aşağı Saksonya’nın
yönetim yapısı bir başbakan (eyalet
şansölyesi) ve sekiz bakanlıktan oluşur.
Eyalet, Braunschweig, Hannover, Lüneburg
ve Weser-Ems olarak dört yönetim
bölgesine ayrılır. Etkin olan partiler Almanya
Sosyal Demokrat Partisi, Hıristiyan Demokratik
Birlik, Hür Demokratik Parti ve
Yeşiller’dir. Adliye işleri bir anayasa mahkemesi,
temyiz mahkemeleri, bölge mahkemeleri
ve yerel mahkemeler tarafından
yürütülür. Eyalette resmî ilk ve ortaöğrenim
okullarından başka özel okullar da
vardır. Göttingen Üniversitesi, bir bilim
geliştirme kuruluşu olan Max-Planck-Gesellschaft’ın
yedi enstitüsü, Hannover ve
Braunschweig teknik üniversiteleri ve bir
dizi küçük enstitü eyaletin yükseköğrenim
kuramlarını oluşturur.
Kültür. Öteki Batı Alman eyaletleri gibi
Aşağı Saksonya’nın da hükümetten geniş
mali destek gören canlı bir kültür yaşamı
vardır. Hannover, Oldenburg ve Braunschweig’deki
devlet tiyatrolarının yanı sıra
eyaletin başkenti ve aynı zamanda kültür
merkezi olan Hannover’de övünç kaynağı
olarak görülen üç tiyatro daha bulunur.
Bunlardan Hannover Eyalet Tiyatro’su
(Landesbühne) 40’ı aşkın kasabada temsiller
verir. Öteki önemli tiyatrolar Wilhelmshaven’deki
Niedersachsen-Nord Eyalet Tiyatrosu,
Göttingen’deki Deutsches Theater,
Hildesheim’daki Kent Tiyatrosu ve
oyunlarını 1674’ten kalma güzel bir Barok
yapıda sahneleyen Celle’deki Schlosstheater’dir.
Aynca birkaç yüz sinema daha
yaygın beğeniye hitap eder. Eyaletin önde
gelen gazetesi Hannoversche Allgemeine
Zeitung’dur. Hannover aynı zamanda tanm
ve ormancılık konusundaki basının da merkezidir.
Tanınmış bir süreli kültür yayın
organı olan Westermanns Monatshefte
Braunschweig’dan yönetilir. Merkezi Hamburg’da
olan ve Hannover ile Oldenburg’da
stüdyolan bulunan Norddeutscher Rundfunk
(NDR) radyo ve televizyon yayınlan
yapar. Spor etkinlikleri için birçok açık ve
kapalı tesis vardır. Nüfus (1985) 7.216.000.