AŞİRET MEKTEBİ

A Ş İR E T M E K T E B İ; İkinci Abdülhamîd Han
tarafından 1892’de aşîret çocuklarının eğitimi için
İstanbul’da açılan mektep.
On sekizinci ve 19. yüzyıllarda batılı büyük
devletler imparatorluk dışındaki İslâm cemiyetlerinisiyâsî ve ekonomik hâkimiyetleri altına almışlardı.
Osmanlı devlet adamları emperyalist batı tehlikesinin
imparatorluğa yaklaştığının farkındaydılar.
Bilhassa milliyetçilik propagandası etkisinde kalabilecek,
imparatorluğun merkezinden uzak ve İngiliz
menfaatlerinin büyük olduğu Araplarla meskûn
bölgeleri için tehlike mevcuttu. İşte Sultan İkinci
Abdülhamîd Han bu tehlikeleri önlemek ve aşiretlerin
yoğun ve hâkim olduğu bölgeleri muhâfaza etmek
için bunların reislerinin ve ağalarının çocuklarını
Osmanlı kültürüyle yetiştirerek devlete ve
saltanata bağlamak maksadıyla Aşîret Mektebi açılmasını
faydalı buluyordu. Ayrıca bu fikrin gerçekleşmesi
sonucunda büyük bir kısmı aşîret hâlinde
yaşayan ve Arapça konuşan halk tek otorite olarak
halîfeyi tanımış ve ona itâat etmiş, dolayısıyla ülkede
din birliği temin edilmiş olacaktı. Nitekim bu
gâye ve düşüncelerle nizâmnâmesi ve programı hazırlanan
Aşîret Mektebi, 21 Eylül 1892 târihinde
açıldı. Mektebe ilk olarak Halep, Bağdat, Sûriye,
Musul, Basra, Diyarbekir, Trablusgarp vilâyetlerinden
ve Kudüs Bingâzi ile Zûr sancaklarından
dörder talebe alındı. Bu çocukların kâbiliyetli ve
mûteber âilelerin çocukları olması ve 12 ile 16 yaş
arasından seçilmesi şart koşuldu. Bunlar fevkalâde
bir ihtimâmla yetiştirildiler. Daha sonraki senelerde
sayıları arttırıldı. İki yıllık öğretim programı
daha sonra beş yıla çıkarıldı. Kur’ân-ı kerîm, fıkıh,
ilmihâl gibi din bilgileri yanında, zamânın fen bilgileri,
Fransızça, Türkçe, coğrafya, târih, edebiyât
ve askerî dersler okutuldu.
Aşîret mektebine başlangıçta sâdece Arap aşîret
reislerinin çocukları alınırken, sonraki yıllarda
Doğu Anadolu ve Arnavutluk bölgelerindeki aşîret
çocukları da kabûl edilmeye başlandı. Böylece
mektep bütün aşiretlere hitâb eder duruma geldi.
Aşîret mektebinden mezun olan çocuklar, Harbiye
ve Mülkiye mekteplerine gönderildiler. Bu
mektepte yetişen aşîret çocukları, aşiretlerine döndükleri
ve aşîret reisleri olduklarında, içinden yetiştikleri
halkın Osmanlı Devletine sadâkatini temin
ettiler. Aşîret Mektebi 1907 senesinde o günkü
siyâsî fikir ve akımların tesirine girmesi sebebiyle
kapatıldı.