ATIN EVRİMİ
(Rakamlar milyon yıl olarak ifade edilmiştir.)
a — Bir omurgalı gözünden şematik bir kesit. 1 — Saydam tabaka (Kornoe), 2 — İris, 3 — Siliar kas, Siliar kasın kasılması zonula siIîarisin gevşemesine ve bu sayede göz billurunun yuvarlaklaşmasına sebep olur, 4 — Zonula siliaris, göz bil lOrunun kenarlarım çeker ve onun yassılaşmasını sağlar, 5 — Göz merceği, 6 — Gözü muhtelif uzaklıklara ayarlıyan kaslar, İris kasları, 7 — Sert tabaka (sklera), 8 — Damar tabaka (Koriodea), 9 — Siyah tabaka (Tapetum nigrum), 10 — Ağ tabaka (Retina), 11 — Göz siniri, 12 — Körndkta, 13 — Sarı benek, 14 — Göz bebeği (Pupilla), 15 — Korpus sil iare merceğin asılı bulunduğu yer, 16 — Önoda, 17 — Arka oda, b — Bir sefalopod gözünden şjematik bir kesit. 18 — Epidermisin içeri çökmesiyle ortaya çıkmış duygu hücreleriyle ara hücrelerinden pluşan retina tabakası, 19 — Sinir lifi, £0 — Korpus siliare, 21 — Mercek, 22 — İris, 23 — Saydam tabaka (Kornea), 24 — Göz kapağı.
26
BİLİM ve TEKNİK
1 — Ağız, 2 — Burun, 3 — Soluk borusu, 4 — Yemek borusu, 5 — Kursak, 6 — Akciğer, 7 — Göğüs kemiği ve içinde uzanan hava kesesi, 8 — Hava keselerinden birisi, 9 —Mide, 10 — Karaciğer, 11 — Tarsometatarsus,
12 — Tibiotarsus, 13 — Fibula, 14 — Körbağırsak,
15 —. Yumurta kanalı (MİİLLER kanalt), 16 — Dışkılık,
17 — Kuyruk omurları, 18 — Yağ bezi, 19 — Böbrek,
20 — Radius, 21 — Ulna, 22 — Radiale, 23 — Ulnare,
24 — Metekarpus, 25 —. Sırt omurları, 26 — Boyun omurları |. II. III. IV. parmaklar.
ve kuyruk tüylerinin hafif, esnek ve birbiriyle orantılı bir yapıya sahip bulunması, kısacası uçuşa imkân veren mükemmel bir aerodinamik düzene kavuşturulması gerekir. Gözlerin ve kanatların bu kusursuz mekanizması, nasıl öyle küçük hataların sonucu olabilir? Kaldı ki, kO-çük mutasyonlar, paleontolojik ve biyofizik araştırmalara göre birkaç milyon yılda bir ortaya çıktığı için, zavallı canlılar yüz milyonlarca yıl eksik göz ve güdük kanatlarının küçük küçük mutasyonlarla tamamlanmasını mı beklediler? Bu doğruysa, bunu doğrulayan fosiller neden “aksi gibi” bir türlü bulunamıyor? Sonuç olarak bazı organların sıçramalı mutasyonlarla, aniden ortaya çıktığını kabul etmek gerekir. Bunu, çeşitli canlıların göz ve kanat yapılarını karşılaştırarak, daha iyi açıklayabiliriz. Örneğin, solucanlarda ve sefalopod (kafadanbacak-lı)larda, ilkel görme organları vardır. Ancak, bunların yavaş yavaş gelişerek, insan gözü ha-
line geldiğini gösterecek buluntulara rastlanmamıştır. Kanatlarda da durum beyledir. Kanatlara, günümüzden 150-200 milyon yıl önce yaşamış, arkeopteriks ve pterozor gibi eski kuşlarda rastlanıyor. Bunların kertenkelelerden oluştuğu kabul edilmekte ise de, nasıl “kanatlandıkları” iyi bilinmiyor (Bilim ve Teknik, Kuşlar Nasıl Uçmaya Başladı, Ekim 1982). Şu var ki, bunların iskeleti üzerinde yapılan etraflı incelemeler; kanatlarının gerçek bir uçuştan çok, havada süzülmeye elverişli olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu kuşlar ile günümüz kuşları arasındaki fark, planör ile uçak arasındaki fark
Çeşitli hayvanlarda görme organları, a — Topraksofucan epiderm i sindeki ışık duyma organı, b — Yassısolucanlar-dan Polycelis cornuta’nın pigment gözü, c — Görme hücrelerinin aralarındaki pigment hücreleri ile birlikte içeri çökmeleri ile hasıl olmuş göz çukuru, d — Görme ve pigment hücrelerinin dışarı doğru çıkıntı teşkil ederek meydana getirdikleri görme çıkıntısı (Şekil c ve d HidrozaMardan antomeduzların gözlerindendir), e — Şekil c de görülen tipin daha ilerlemiş hali (Nautilus’un gözü). 1 — Topraksofucanının epi dermişinde vakuollu büyük görme hücresi, 2 ve 7 —- Epidermis,. 3 — Pigment hücresi, 4 — Görme hücresi, 5 — Çekirdek, 6 — Sinir lifi, 8 — Endoderm, 9 — Göz çukurunun içini dolduran madde ve görme deliği, 10 — Retina.
Ekim 1984
27
F- He«peromis
kumerus
