Attila

Attila, lakabı f l a g e l l u m d e i (Latince “Tannnın
Kırbacı”) (Ö. 453), Hun hükümdan (hd
434-453). Roma İmparatorluğu’na saldıran
en büyük hükümdarlardan biridir. Balkanlar’ın
güneyindeki eyaletleri, Yunanistan’ı,
ardından da Galya ve İtalya’yı istila etmiştir.
Efsanelere de konu olan Attila Nibelungenlied’de
Etzel, İzlanda Sagalannda Atli adıyla
yer ahr.
Kırmızı figürlü Attika Psykter’i, Dovris, İö y. 480; British Museum
British Museum
larda koyun, keçi ve sığır yetiştirilir. Nüfus
Doğu Roma’ya yönelik akınlar. Attila ile
ağabeyi Bleda’nm devraldığı imparatorluğun
sınırlan, batıda Alp Dağlan ve Baltık
Denizinden doğuda Hazar Denizi yakınlanna
kadar uzanıyordu. İki kardeşin hükümdarlığı
ortaklaşa üstlendikten sonra yaptıklanyla
ilgili olarak bilinen ilk olay, Margus
(Pozarevac) kentinde Doğu Roma İmparatorluğu
ile imzaladıklan banş antlaşmasıdır.
Romahlar, bu antlaşmayla, Hunlara verdikleri
haracı iki katma çıkarmayı ve ileride her
yıl 300 kg altın ödemeyi kabul ettiler.
Attila’nm 435’ten 439’a değin yaptıklan
kesin olarak bilinmemekle birlikte, topraklannın
kuzey ya da doğu kesimindeki barbar
halklara boyun eğdirmekle uğraştığı
sanılmaktadır. Doğu Romahlann Margus’ta
yapılan antlaşmada öngörülen miktan ödememeleri
üzerine, Attila, Roma ordulanmn
doğu ve batı smırlannda çarpıştığı 441’de,
Tuna sımnndan güçlü bir saldın başlattı.
Singidunum (Belgrad) da dahil olmak üzere
birçok önemli kenti ele geçirerek yerle bir
etti. Doğu Romahlar, batıdaki kuvvetlerini
geri çağırabilecek zamanı kazanmak amacıyla,
442’de bir ateşkes antlaşması yapmayı
başardılar. Ama Attila 443’te saldmlanna
yeniden başladı. Önce Tuna’daki kentleri,
ardından da imparatorluk içlerine ilerleyerek
Naissus (Niş) ve Serdica’yı (Sofya) ele
geçirip yağmaladı. Konstantinopolis’i (İstanbul)
hedef alan akmlannda Phillippopolis’i
(Filibe) aldı. Bir dizi savaş sonunda
Doğu Roma kuvvetlerini bozguna uğratarak
Konstantinopolis’i kuzeyden ve güneyden
çevreleyen denizlere ulaştı. Hun okçulannın
başkentin büyük surlanna karşı saldınlannın
bir işe yaramadığını görerek,
imparatorluk ordusunun Gelibolu Yanmadasma
çekilmiş kuvvetlerine yöneldi. Bunu
izleyen banş antlaşmasında, Doğu
Roma’nm ödememiş olduğu 2.500 kilo altını
da alarak, yıllık haracı üç kat artırdı ve her yıl
900 kilo altın ödenmesini zorunlu kıldı.
Attila’nm 443 sonbaharında yapılan banş
antlaşmasından sonraki eylemleri de bilinmemektedir.
Yaklaşık 445’te kardeşi Bleda’yı
öldürdükten sonra yönetimi tek başına yürüttü.
Doğu Roma İmparatorluğu’na, hakkında
çok az bilgi bulunan ikinci büyük saldınsım
447’de yaptı. 441-443 döneminden daha geniş
kapsamlı olarak tasarlanan bu saldın, Güneydoğu
Avrupa’daki Aşağı Skythia (İskit)
ve Moesia eyaletlerine yönelikti. Attila, Utus
(Vid) Irmağında yaptığı savaşta Doğu Roma
güçlerini bir kez daha yenilgiye uğratmakla
birlikte ağır kayıplar verdi. Daha sonra
Balkan eyaletlerini yağmalayarak güneye,
Yunanistan’a ilerledi ve ancak Thermopilai’
de durdurulabildi. Bu büyük akım izleyen üç
yıl, Attila ve Doğu Roma imparatoru II.
Theodosios’un elçüeri arasındaki karmaşık
görüşmelerle geçti. 449’da bir elçi grubuyla
Attila’nm Eflak’taki ordugâhım ziyaret eden
Panium’lu Priskos’un Tarih adh kitabında, bu
diplomatik çekişmelerle ilgili bölümler vardır.
Savaşı sona erdiren yeni antlaşmanın
koşullan, 443’tekinden daha ağırdı. Antlaşma
uyarınca, Doğu Romalılar Tuna’nın güneyindeki
geniş bir bölgeden çekilmek zorunda
kaldılar ve miktan bilinmemekle birlikte
haraç ödemeyi sürdürdüler.
Galya’nın istilası. Attila’nm ikinci büyük
seferi 451’deki Galya istilası oldu. Batı’nm
gerçek hükümdan Romah komutan Aetius
ile o zamana değin dostça ilişkiler içinde
olduğu anlaşılan Attila’mn Galya üzerine
yürümesinin nedenleri kayıtlara geçmemiştir.
Attila, Batı’daki hedefinin her iki Roma
İmparatorluğu’ndan toprak alarak Tolosa’yı
(Toulouse) merkez edinen Germen kökenli
Vizigot Krallığı olduğunu ve Batı Roma
imparatoru III. Valentinianus ile hiçbir
anlaşmazlığı olmadığım bildirdi. 450 bahannda,
imparatorun kız kardeşi Honoria,
Attila’ya yüzüğünü yollayarak, kendisini
zorla dayatılan bir evlilikten kurtarmasını
istedi. Attila, bunun üzerine Honoria’yı eşi
ilan edip, Batı Roma İmparatorluğu’nun
yansını çeyiz olarak istedi. Attila Galya’ya
girdiğinde, Aetius, Vizigot kralı I. Theodoric
ile anlaşarak, Hunlara karşı birlik oluşturdu.
Bu seferle ilgili gerçekler birçok
efsane ile örülmüş olmasına karşın, Attila’
mn müttefikler ulaşmadan önce Aurelianum’u
(Orleans) ele geçirmek üzere olduğu
kesindir. Hunlar Aetius ve Theodoric tarafından
geri çekilmeye zorlanmadan önce
kentin bir bölümüne girmiş bulunuyorlardı.
Catalaunum Ovasında, bazı kaynaklara göre
de Maurica’da (her iki yer de saptanamamıştır)
yapılan şiddetli savaşta Vizigot kralı
öldürüldü. Attila geri çekildi ve kısa bir
süre sonra Galya’dan aynldı. Bu onun tek
yenilgisi. oldu.
452’de İtalya’yı işgal eden Hunlar, Aquileia,
Patavium (Padova), Verona, Brixia
(Brescia), Bergomum (Bergamo), Mediolanum
(Milano) ve öteki birçok kenti yağmaladılar.
Aetius’un bu akınlan durdurabilmesine
olanak yoktu. Ama aynı yıl İtalya’
da baş gösteren kıthk ve veba salgını,
Hunlan Apenninler’i geçemeden geri dönmeye
zorladı.
II. Theodosios’un yerine geçen yeni imparator
Markianos haraç ödemeyi kabul etmediği
için 453’te Doğu Roma İmparatorluğu’
na saldırmaya hazırlanan Attila, evlendiği
günün gecesinde yatağında ölü bulundu.*
Mezanmn gizli kalmasını sağlamak amacıyla
Hunlar, onu ve hâzinesini gömenleri
öldürdü. Yerine geçen iki oğlu, imparatorluğu
aralannda bölüştüler.
448’de Attila’yı ordugâhında ziyaret eden
Priskos, onu kısa boylu, tıknaz, koca kafalı,
çukur gözlü, basık burunlu ve incö sakallı bir
kişi olarak betimler. Tarihçilere göre Attila,
öfkeli, kabadayı ve sert yaradılışına karşm,
kararlı bir görüşmeciydi ve asla acımasız
değildi. Attila’mn verdiği bir şölene katılan
Priskos, yüksek rütbeli komutanlan gümüş
tabaklarda nefis yemekler yerken, onun tahta
tabakta yalnızca et yediğini belirtir. Bir
komutan olarak nitelilderini anlatan hiçbir
belge günümüze kalmamakla birlikte, Galya
istilasından önceki başanlan, onun seçkin
bir komutan olduğunu göstermektedir.