BALIK YAĞI

BALIK YAĞI; Alm. Fisch -tran, Fr. Huile defoie
de morue, İng. Cod live oil. Morina balıklarından
ve çoğunlukla mezgit âilesinden olan diğer
bâzı balıkların ciğerlerinden elde edilen besleyici
bir yağ. Hayvânî yağ olan balık yağı, 19. asırda
morina hastalığı ile mücâdele için kullanılan bir
halk ilacıydı. 1914-1922 yılları arasında tıbbî değeri
klinik olarak tesbit edildi. Bu değer kendisinde
A ve bilhassa D vitamininin varlığına bağlandı.
Bu vitaminler yağın çok az bir kısmını teşkil
ederler. Vitaminler burada ünite olarak ifâde
edilir. Bir yağ, gr başına ortalama 1400 İnternasyonal
Ünite (İ.Ü.) A vitamini ve 100 İntemasyonal
Ünite (İ.Ü.) D vitamini ihtivâ eder. Yağın sabunlaşmayan
kısımlarında bulunan bu vitaminlerin
kaynağı 300 planktondur. Bunların yenmesiyle
küçük balıklara ve sonra da büyük balıklara
geçen vitaminler, balıkların karaciğerinde depolanmaktadır.
Balık yağı, yağ ihtivâ eden tâze karaciğeri
parçaladıktan sonra bekletmek, sıkmak veya suyla,
asitle, alkali ile kaynatmak sûretiyle elde edilir.
Morina balıklarının tâze karaciğerinden, morina
balıkyağı elde edilir. Bu balıklar İsveç, İngiltere,
Kanada, İzlanda, Norveç ve İrlanda kıyılarında
veya açık denizlerde yaşamaktadır. Balıklar yakalandıktan
sonra karaciğerleri alınır, küçük parçalara
bölünür ve tahta fıçılarda bekletilir. Ayrılan
yağ aktarılarak alınır. Yine bir süre bekletilerek kolay
billurlaşan kısımlarından ayrılır. Böylece soluk
san renkli, balık kokusunda, berrak bir yağ elde
edilir. Yağın % 70’ini oleik ve % 20-23 kadarını
palmitik gliseritleri teşkil eder. Diğer yağ asitlerinin
miktarı azdır. Fakat bu yağ asitleri balık yağma
ayrı bir önem kazandırmaktadır.
Vitamin kaynağı olarak diğer balık yağları da
mevcuttur. Halibut (Kalkana benzeyen) balığı, kaya
balığı, köpek balığı ve mustelus balıklannın karaciğerlerinin
yağları A vitamininin esaslı kaynaklarıdır.
Halibut yağı morinanınkine nazaran
10 misli daha etkilidir. Pacomorph balıklarının(Turna,, uskumru, kılıç balığı); yağları ise morina
balığına nazaran 100 misli daha çok A ve D vitamini
ihtivâ eder. Balık yağı ihtivâ ettiği vitaminlerin
bozulmaması için karanlıkta, serin bir yerde
ve iyice kapalı kaplarda saklanmalıdır. Vitaminlerinden
dolayı kemik hastalıklarında ve genel zâfiyet
hallerinde kullanılmaktadır.