BALİSTİK

BALİSTİK; Alm. Ballistik, Fr. Balistique, İng.
Balistics. Mermi ve füzelerin hareketlerini inceleyen
bir bilim dalı. Uygulamalı mekaniğin bir
kolu olarak düşünülebilir. Balistik üç bölüme ayrılır:
1) Mermi veya füzenin, silahta veya tesir sahasındaki
hareketini inceleyen iç balistik, 2) Uçuş
sırasındaki hareketini araştıran dış balistik. 3) Hedefteki etkileri inceleyen terminal balistik. Herbir
kısım bir önceki bölümle sıkı irtibatlıdır.
İç balistik: Bu bölüm, kimyasal enerji kaynağını,
gazın genişlemesini ve ortaya çıkan enerjinin
kontrolünü ve yönlendirilmesini inceler. Askerî
silahlar, askerî olmayanlara göre sıcaklık ve
basınç bakımından daha çok zorlanmış durumlarda
çalışırlar.Bir merminin silah içindeki hareketi,
gazm mermiye etkisi ile ilgilidir. Mermi hareketi
sırasında, içinde bulunduğu namluya basınç yaparken
arada sürtünme kuvveti ortaya çıkar. Yüksek
sıcaklıktaki gaz, namluyu o derece ısıtır ki,
onunla kimyâsal reaksiyona dahi girer.
Gerçekte modem bir silah bir ısı makinasından
ibârettir. Çalışması otomobil motoruna benzer.
Burada genişleyen gaz bir piston yerine merminin
hareketine sebep olur. Ateşlemenin yapılması sonucu
yüksek basınçla yayılan gazm basıncı artarken,
mermi atalet ve sürtünme sebebiyle hareket etmez.
Ancak, basıncın daha da artması, merminin
hareketine sebeb olur. Merminin hareketi sonucu
hacim büyürken, basınç bir maksimuma erişinceye
kadar hızla yükselir. Bundan sonra basınç düşer,
mermi silahı terk ederken bu miktar maksimumun
% 10-30’u arasında değişir. Silahın ağzındaki
basınç, merminin burayı terk etmesinden
sonra da belli bir mesâfe için hızlanmasını sağlar.
Değişik bir düzen şekli de, genişleyen gazların
bir kısmının diğer yönde çıkması sağlanarak silahı
etkileyen kuvvetler dengelenir.
Mermi hızlarını ve gaz basınçlarını zaman ve
merminin silah içindeki hareketine bağlı olarak ifâde
eden formüller geliştirilmiştir. Modem top mermilerinde
yerçekimi ivmesinin 20.000-30.000 kat-
Bîr merminin balistik özelliği bu yüksek enstantanen
fotoğrafta görülebilir. Fotoğrafta, yanan bir mumun
sıcaklık dalgalarını bozan bir mermi görülüyor.
lan kadar ivme elde edilirken, yüksek gerilimler
meydana gelir. Bu sebeple, iç balistik n^tmlu gerilmesinin
hesâbım önemli bir konu olarak telakki
eder. Silahta ortaya çıkan iç gerilmeler, aynı
zamanda dışardan tatbik edilecek gecikmelerle
önemli ölçüde azaltılır.
İç balistiğin diğer bir konusu da, silahın namlu
içindeki spiral şeklindeki yiv ve setlerdir. Bu,
uzun bir merminin dönerek hedefe ulaşmasına sebeb
olurken, yörüngesinin kararlı olmasını sağlar.
Spiral yivler silah namlusunun eğimine bağlıdır.
Düzgün olabileceği gibi, ağıza doğru sıklaşabilir
veya bunların bir çeşit birleşmesinden ibaretir.
Dış balistik: Mermi veya füzeye tesir eden atalet,
yerçekimi ve hava tarafından tesir eden aerodinamik
kuvvetlerin bilinmesi hâlinde, yörüngelerin
hesâbı önemli bir zorluk arz etmez. Ancak,
aerodinamik kuvvetlerin bilinmesi oldukça zordur.Bir mermi, hava direncini yenmek ve dengeli
(stabil) uçuş yapmak için uçuş müddeti boyunca
hedef noktasına doğru ilk çıkış pozisyonunda
gitmek zorundadır. Eğer mermi pozisyonunu değiştirirse,
hattâ takla atarsa, bu uçuşun plânlandı –
ğı gibi sonuçlanmamasına ve menziline düşmemesine
sebeb olur. Uçuş stabilizasyonunu sağlamak
için iki metot vardır. Bunlar, kanatçık stabilizasyonu
ve spin, dönme stabilizasyonudur. Kanatçık
stabilizasyonunda, mermi üzerine monte
edilmiş kanatçıklar merminin kendi ekseninde
dönmeden gitmesini sağlarlar. Bu durum kanatçıklar
üzerinde ortaya çıkan aerodinamik kuvvetler
yardımıyla temin edilir. Spin stabilizasyoniu bir
merminin ise sâhip olduğu jiroskobik dönme hareketinin
bir sonucu olarak dâimâ ilk hedef doğrultusu
boyunda hareketi devam eder. Bu dönme
hareketinin ataleti, doğru eksenden olacak sapmalara
müsâade etmez.
Terminal balistik: Temel bilgilerin elde edilmesindeki
güçlükler dolayısıyla balistiğin bu kolu,
diğer dallar olan iç balistik ve dış balistikten geri
durumdadır. Fakat Radyografi alanındaki ve
yüksek sür’at fotoğraf çağındaki hızlı gelişmeler
bu konuya yardımcı olmuştur. Ancak alınan bilgilerin
güvenilebilirliği konusu hâlâ tartışılagelmektedir.
Bütün bilinen silah tipleri ve hedef şartlarında
hedefin tahrib edilmesi aşağıdaki fizîkî
tesirlerle olmaktadır:
1. Bomba, roket, harp başlığı, el bombası kullanıldığı
durumlarda genellikle parçalanma etkisi
veya küçük parçacıkların birbirlerinden farklı hareketleri
sebebiyle,
2. Karşı kütleyi delme ve sızma sonucunda
parçalama sebebiyle,
3. Su veya hava gibi akışkan bir ortam içerisinde
büyük miktarda bir enerjinin ânî olarak serbest
kalmasının sebeb olduğu infial hâdisesiyle,
4. Nisbeten yüksek sür’atli sarsıntıların meydana
getirdiği yıkma etkisiyle,
5. Bir infilakın ateşi veya radyasyonu sonucu
çıkan ısı sebebiyle,
6. Yangın bombalan veya infilaklar sebebi ve
çıkan yangınlar sebebiyle,
7. Özellikle duman veya zehirli gazların kimyâsal
etkisiyle,8. Bakteriyolojik etkiyle,
9. Radyoaktivite (Radyasyon) etkisiyle. Bu
tür hedef etkilerin analiz edilebilmesi ve değerlendirilebilmesi
sonucu bu konuyla ilgili birtakım
esaslar geliştirilmektedir.