BEHMENİLER

BEHMENİLER; Hindistan’ın Dekken bölgesinde
kurulan Müslüman-Türk Hânedânlığı. Tuğluk-
Türk sultanlarından Muhammed bin Tuğlük
zamânında çıkan iç karışıklıklarda Alâeddîn Haşan
Behmen Şah, Dekken bölgesinde bağımsızlığını
îlân etti ve Gülberğe şehrini pâyitaht yaptı.
Elinde bulunan topraklan; Gülberge, Devletâbâd,
Elliçpur ve Birdar olmak üzere dört vilâyete böldü.
Bağımsızlığını ilân etmesine yardımcı olan
beyleri bu vilâyetlere vâli tâyin etti.
Alâeddîn Hasân’m saltanatı, kurduğu düzeni
kabûl ettirmek için özellikle Hindulara karşı yapmak
mecbûriyetinde kaldığı seferlerle geçti. Devleti;
Mısır’daki halîfe tarafından tanındı. 1358 senesinde
Gucerât’a karşı yaptığı seferde hastalanıp vefât
etti.’Yerine oğlu Muhammed geçti. Muhammed Şâhın
ilk işi, devlet ve ordu teşkilâtını kurmak oldu.
Muhammed Şâhın bastırdığı para, Hindu devletininkinden
daha hâlis idi. Hindu Varangel ve Viceyanagar
racalan, Behmenî topraklannda bulunan
Hiiıdû sarraflarla anlaşarak ele geçirdikleri paralan
eritip kendilerininkine çevirdiler. Bastırdığı paraların
üzerindeki Kelime-i şehâdetin yerine put
konmasına kızan Muhammed Şah, Viceyanagar
ve Varangel racalarının topraklarına sefer düzenledi
ve bu işe vâsıta olan Hindû sanalları îdâm ettirdi.
Viceyanagar racasının ordusu damıtıldı.
Sultan Muhammed’in 1377’de vefâtından sonra
yerine geçen oğlu Mücâhid de saltanatını Hindularla
mücâdeleyle geçirdi. Yerine geçen amcası
Davud Şahın kısa süren saltanatından sonra tahta
Alâeddîn Hasan’ın torunu İkinci Muhammed
Şah geçti. Dekken’de İslâmiyet bunun zamanında
yerleşti. Sulh ve sükûn içinde geçen İkinci Muhammed
döneminden sonra tahta çıkan Gıyaseddîn
ve Şemseddîn şahların kısa süren devirleri karışıklık
içinde geçti. Sultan Tâceddîn Firuz’un hâkimiyeti
ele geçirmesi ile birlik sağlandı (1397). *
Viceyanagar ve Kerla racaları ile başarılı savaşlar
yapıldı (1398). Yapılan antlaşma neticesinde Hindular,
uzun zaman Behmenîlere saldıramadılâr.
Ancak Gücerat ve Malva sultanlıklarının Behmenîlere
karşı düşmanca tavırlarından cesaret alarak
Behmenî topraklarına girdiler. Sultân Firuz
Telingana, Hindûlarma karşı düzenlediği başarısız
•seferin akabinde hastalandı ve kardeşi Ahmed Şah
sultan oldu (1422). Ahmed Şah, Telingana Devletini
tamâmen ortadan kaldırdı (1424). Gücerat ve
Malva sultanlarına karşi başarılı seferler yaptı.
Ölünce yerine Sultan Alâeddîn İkinci Ahmed geçti
(1436). Bundan sonra Behmenîler Devleti iç
barışıklıklar ve mücâdelelere sahne oldu. Hümâyûn
Şah ve Nizam Şah devirlerinde de bu karışıklıklar
devâm etti.
1461 ’de çocuk yaşta bulunan Muhammed Şahın
tahta geçmesinden sonra Melik Şah Türk veMahmûd Kavan gibi güçlü emirler idâreyi ele geçirdiler.
Bu güçlü komutanlar sâyesinde, komşu
devletlerin saldırılan durdurulup, ticâret ve hac gemilerine
musallat olan korsanlara karşı başarılı
seferler düzenlendi. Dekken’in batı kıyılarındaki
Vişalgarh Kalesi ve Goa Limanı ele geçirildi
(1471). Bilgaum ve Bankapur racaları yenildi
(1472). Bilgaum ve Telingana bölgesi ele geçirilip
Behmenî Devleti, en geniş sınırlanna ulaştmldı
(1478). Bu devrede Osmanlı Sultanı Fâtih Sultan
Mehmed Hanla elçi mübâdelelerinde bulunuldu.
En güçlü devrini yaşayan devletin toprakları, kuzeyde
Berar’dan güneyde Viceyanagar’a, doğuda
Bengal Körfezinden batıda Umman Denizine kadar
uzanıyordu. Devlet topraklarının büyümesi
ile vilâyet sayışının artması îcâb ettiği görüşünde
olan vezir Mahmûd Kavan, vilâyet sayısını dörtten
sekize çıkardı. Bundan rahatsız olan vâliler, bir
komplo netîcesi vezirin idâmmı sağladılar. Sultan
Muhammed de ölüp çocuk yaştaki oğlu Mahmûd
başa geçince dört eyâlet vâlisinin herbiri bağımsızlıklannı
îlân ettiler. Merkezde Behmenî Hânedânı
kukla olarak devâm etti ise de, idâreyi ele geçiren
Kâsım Bey Berîdü’l-Memâlik ismindeki
Türk Beyi 1527’de Berîdşahlar Devletini kurdu.
(Bkz. Berîdşahlar)
Behmenî Devletinde sultanın muhâfızlarına
Hassa-Heyl denilirdi. Başlarında Tavacî ve Yasavul’lar
vardı. Tavacîlere saray teşkilâtçılığı yaptıklarından
dolayı Bavdar da denilmekteydi. Devlet
teşkilâtının ana hatları Dehli Sultanlığınınki
gibiydi. Pâdişâhlık alâmeti olarak altın para basmak
ve günde beş kere növbet çaldırmak gibi gelenekleri
ilk defâ, Sultan Birinci Muhammed başlattı.
Behmenî sultanları ve vezirleri, ülke topraklarının
çeşitli yerlerinde; câmiler, medreseler, hamamlar,
hanlar ve kervansaraylar yaptırdılar. Gülberge’de
bulunan Büyük Câmiyi, Sultan Birinci
Muhammed yaptırdı.Alâeddîn Haşan Behmen Şah…….. ….1347-1358
Birinci Muhammed Şah……………….. 1358-1377
Alâeddîn Mücâhid……………….. ……..1377-1378
Dâvûd Şah…………………………………………… 1378
İkinci Muhammed Şah…………………..1378-1397
Gıyâsüddîn Şah………………………. ………….. 1397
Şemsüddîn Şah.. ;…………………………………. 1397
Tâcüddîn Fîrûz……………………………. 1397-1422
Ahmed Veli………………………………….1422-1436
Alâeddîn İkinci Ahmed…………………1436-1458
Alâeddîn Hümâyûn……………………….1458-1461
Nizâm Şah………………………………….. 1461-1463
Üçüncü Muhammed Şah………. …….. 1463-1482
Şihabüddîn Mahmûd Şah……………… 1482-1518