BEKRİ

BEKRİ; Müslüman coğrafya âlimi. İsmi, Abdullah
bin Abdülazîz bin Muhammed el-Bekrî el-
Endülüsî olup, künyesi Ebû Ubeyd’dir. Doğum
târihi bilinmemektedir. İşbiliye’nin batısında Seltiş
adlı yerde doğdu. Bekrî Kabilesinden olduğu
için Bekrî nisbesiyle meşhurdur. 1094 (H.487) senesinde
Kurtuba’da vefât etti. Ümmü Seleme Kabristanına
defnedildi.
Babası, Endülüs’teki Kurtuba şehrine yerleşince,
burada aralarında Ebû Mervan bin Hayyan’m
da bulunduğu ırieşhûr âlimlerden ders aldı.
Şiirleri ile meşhûr olup, ayrıca edebiyât, târih,
botanik ve coğrafya alanında söz sâhibiydi.
İbn-i Safdî, onun hakkında şöyle demektedir:
“Endülüs sultanları, birbirlerine Bekrî’nin eserlerini
hediye gönderirlerdi. Kurtuba’da yetişti. Daha
sonra Mürrî’ye gitti. Mürrî Emîri Muhammed
bin Maîn, kendisiyle sohbet etmek, fikirlerinden
faydalanmak üzere onu yanında alıkoydu ve bol
maaş bağladı. Bu yüzden bâzı tarihçiler, vezirliğini
de zikretmişlerdir. Ebû Ubeyd Bekrî, Murâbitinler
Muhârebesinden sonra Kurtuba’ya döndü ve ömrünün
sonuna kadar burada kaldı.”
Bekrî, çeşitli ilim dallarına âit pekçok eser
yazdı. Önemli eserleri şunlardır:
1) Kitâbü Mu’cemi Meste’cem: Coğrafya
alanında yazdığı en önemli eseridir. Dört cüz olan
eser; Kur’ân-ı kerîmde, hadîs-i şeriflerde, eski
Arap vak’a-nâme ve şiirlerinde ve Müslümanlığın
yayılmasında adı geçen şehir, k^le, dağ, köy gibi
. yerlerin adlarını içine alan bir coğrafya sözlüğüdür.
\Bu isimlerin çoğunluğu Arabistan Yarımadasına
âittir. Diğer bölgelere âit yer isimleri, yer yer yazılmıştır.
Kitap, Wüstenfeld tarafından iki cilt hâlinde
yayınlanmıştır. Milano Ambrosiana Kütüphanesinde
üç ciltlik bir nüshası vardır.
2) Kitâb-üI-Mesâlik vel-Memâlik: Bekrî’yi
şöhrete .kavuşturan eseridir. Tamâmı zamânımıza
ulaşmamıştır. Eserin bir kısmı El-Muğrib fî Zikri
İfrîkıyye vel-Mağrib ismi ile basılmıştır. O za-
.:’ manda yazılan bütün coğrafya kitapları gibi, şehir-
V leri ve bunların vasıflarını anlatmaktadır. Mısır coğhakkında bilgi veren kısmi, Baron de Slane tarafından
1857 senesinde bastırılmıştır. Eserin bu bölümü
Avrupa dillerine de tercüme edilmiştir. Bu eserin Nûruosmâniye
Kütüphânesinde bulunan yazma nüshası
esas kabûl edilmiştir. Bu yazmanın sekizinci bölümü
Ruslara ve Rusya’ya âit olup; burada Akdeniz,
Karadeniz, Azak ve Hazar denizine, Ceyhun Nehri
ile diğer büyük nehirlere dâir bilgiler de vardır.
3) A’lâm-ün-Nübüvve: Peygamber efendimizin
nübüvveti hakkindadır.
4) Et-Tenbîh alâ Ağlât-ı Ebî Ali el-Kâlî fî
Şerh-i Kitab-iI-Emvâl li-İbn-i Sellâm: Matbû
olan eserin bir kısmı yazma olup, 1211 (H.608) senesinde
Ribat’ta istinsâh edilmiştir (el yazısı ile çoğaltılmıştır).
5) Şerhu Emâl-il-Kâli, 6) El-İhsâ fî Tabakâtiş-
Şuarâ, 7) A?yân-ün-Nebât, 8) Eş-Şeceriyyâtül-
Endülüsiyye, 9) Mu’cemu mâ Üstü’cime
mi’nel-Buldân vel-Emâkin, 10) Şerh-ul-Emsâlis-
Sâire.