BİZMUT; Aim. Wismut (n.), Fr. bismuth (m.), İng. bismuth. Sembolü Bi olan metalik bir element periyotik 5A grubunda bulunur ve bu grubun en ağır üyesidir. Orta çağdan beri bilinen bir elementtir.
Özellikleri: Atom numarası 83, kütle numarası 208,98’dir. Bileşiklerinde -3, +3, +5 değerliklerini alabilir. Gümüşî gri parlak bir metaldir. Sert ve kırılgandır. 5A grubu elementleri içinde en metalik olanıdır. Kararlı Bi-209, bizmutun tabiî olarak bulunan tek izotopudur. Radyoaktif izotoplarından en iyi bilineni Bi-210 izotopudur. Bu izotopun yarılanma süresi 5 yıldır. Bi-210 nükleer sayma âletlerinin ayarlanmasında beta standardı olarak kullanılır. Erime noktası 271°C, kaynama noktası 1450°C’dir. Tel hâline getirilebilir. Fakat oldukça kırılgandır. Bu hâli diğer elementlerden az miktarda ilâve edilerek giderilebilir.
Bulunuşu ve üretimi: Çok az miktarda volkanik kayalarda rastlanır. Tabiatta çeşitli hallerde bulunur. Bâzı bileşiklerinde serbest metal olarak görülür. Tabiatta bulunan bu bileşikleri Bizmit (B i,0,.H ,0) Bizmutglans (Bi,S,) ve bizmutit (Bİ0)2C 03.H,0’dur.
Başlıca bizmut yatakları Amerika Birleşik Devletlerinde, Bolivya’da, Kanada’da ve İspan- ya’dadır. Yılda 1400 ton bizmut üretilir. Serbest metal ihtivâ eden cevherler, bizmutun erimesi için ısıtılır ve erimiş bizmut diğer kısımlardan ayrılır. Kükürtlü cevherler havada ısıtılır veya kavrulur ve oksit hâline dönüştürülür. Bu oksitler kok veya demir ile serbest bizmut metali hâline indirgenir. Bizmut, eritme işlemlerinde genellikle kurşun gibi hareket eder. Bizmut, bakır ve kurşun cevherlerinde bulunur. Bunların elde edilişi esnâsmda bizmut da elde edilir. Ticârî olarak elde edilen bizmut % 99,999 saflıktadır. Bu saflıktaki bizmutu dört yolla elde etmek mümkündür: 1. Kristallendirme metodu, 2. Betts elektrolitik metodu, 3. Betterton Kroli metodu, 4. Speryy metodu.
Bileşikleri: Bizmut oda sıcaklığında kuru havada kararlıdır. Fakat kızıl derecede oksijen ile birleşerek sarı bir oksit (Bi40 6) meydana getirir. Nemli havada düşük sıcaklıkta metalin yavaş ok- sidasyonu vukû bulur. Meydana gelen oksit tabakası metali ince bir tabaka şeklinde kaplar ve ok- sidasyonun daha ileri gitmesini önler. Derişik sıcak sülfat asidi içinde çözündüğü zaman Bi2 (S04)3 meydana gelir. Hidroklorik asit ile hava mevcudiyetinde yavaş reaksiyon vererek bizmut klorürü (BİCİ,) verir.
Bizmutun +3 değerlikli olduğu bileşikler katı haldeyken çok az iyonik karakter gösterirler. Suda Bi3+ şeklinde iyonlar verirler. Bu iyonlar bir baz ihtivâ eden çözeltiye ilâve edildiği zaman bizmut hidroksit şeklinde kolloidal bir çökelti verir. Bizmut iyonları hidrojen sülfür ile muâmel edilince karakteristik siyahlıkta bizmut sülfür çc keltisi elde edilir ki, bu ancak derişik asitlere çözünür.
Kullanılışı: Bizmutun ötektik alaşım larım erime noktası çok düşüktür. Bu yüzden bu aa- şımlar yangın söndürmek için tavanlara yerleti- rilen duşların deliklerini tıkamakta kullanılır. Meselâ % 50 bizmut, % 25 kurşun, % 12,5 kalay v: % 12,5 kadmiyum bulunduran bir alaşımın erme noktası 70°C’dir. Bu alaşımlar, özel yapıştımalarda, basınçlı gaz tüplerinde emniyet tapasıola- rak, otomatik gaz durdurma sistemlerinde, yaıgı nı haber veren âletlerde vs. kullanılır. Çok yaygın olarak kullanılan bizmut bileşi’ leri bizmut oksid ve bazik bizmut nitrattır. Bu bileşikler seramikte, camda, porselen îmâlâtın boyama ve mineleme işlemlerinde kullanılır. sayıda bizmut tuzu tıpta radyografide ve ilaç A~ lâtında kullanılır. (BiO)2CO„ X ışını için Ak maddedir. Bizmut subgallat egzamada toz olarak kullanılır.