B Ö LÜ N M E (B iy o lo jik );
Benekli soğanın kök kesitindeki hücre bölünmelerinin ışık mikroskobu altında görünüşü
Aim. Zellteilung (f), Fr. Segmentation (f), division (f), reproduction (f.) des cellules (biol.), İng. Division. Hücrelerin belli bir büyüklüğe varınca eşit parçalara ayrılıp çoğalması. Birçok ilkel organizmalar tek hücreden yapılmıştır. Bunlarda bir hücrenin ikiye bölünmesi, iki ayrı canlının meydana gelmesini sağlar. Yüksek yapılı organizmalarda ise, canlı çok sayıda hücreden meydana gelmiştir. Çok hücreli canlı, bir hücrenin ardışık bölünmelere mâruz kalması ve bu hücrelerin birbirlerinden ayrılmayarak bir bütün meydana getirmesiyle ortaya çıkar. Her hücre bölünürken çekirdeği de iki kısma ayrılır. Çekirdek bölünürken çekirdekte bulunan ve canlının karekterini tâyinde rol oynayan genleri taşıyan kromozomlar da ikiye bölünür. Oğul hücredeki kromozomlar ana hücredeki kromozomlara benzer. Çekirdeğin, benzer kromozomlara mâlik kendine benzer iki çekirdeğe ayrılmasına mitoz veya karyokinez bölünme denir. Çok çekirdekli hücreler konu dışı edilecek olursa her nukleus (çekirdek) bölünmesinin ardından stoplazma bölünmesi yâni sitokinez gelir. Amitoz denen bölünme önce çekirdekçik, sonra çekirdek, daha sonra stoplazmanın uzayıp ortadan boğulma sûretiyle ikiye aynlmalanyle meydana gelir. Boğumlara ayrılan hücreler, eşit büyüklükte olmazsa, bu bölünmeye tomurcuklanma denir ki, bira mayası bu biçim bölünme ile çoğalır. Mitoz bölünmeye kıyasla az rastlanan amitoz bölünme, bâzı ilkel bitkilerde, bâzı dejenerasyon gösteren hücrelerde ve doku kültürlerinde görülür. Eşeyli üreme ile çoğalan canlılarda iki eşey (gamet) hücresinin (yumurta ile sperma) birleşmesiyle meydana gelen zigot denen döllenmiş yumurta hücresinin çekirdeği, birleşen iki hücrenin çekirdeğindeki kromozomların sayısının toplamı kadardır. Canlılarda kromozom sayısının sâbit kalmasını sağlamak gâyesiyle eşeyli üreme gösteren türlerin gametlerinin kromozom sayıları yarıya indirgenir. Kromozom sayısının yarıya inmesini sağlayan bölünmeye mayoz bölünmesi (veya redüksiyon) denir. Mayoza uğramış, yâni kromozom sayısı yarıya indirgenmiş gamet hücreleri birleşerek zigotu meydana getirdiğinde; zigot, ana canlının kromozom sayısına ulaşmış olur. (Bkz. Mayoz Bölünme)