BÖLÜNME

BÖLÜNME (Biyolojik), Aim. Zellteilung (f), Fr.
Segmentation (t); division (f); reproduction (f.)
des cellules (biol.), İng. Division. Hücrelerin belli bir büyüklüğe vannca eşit parçalara ayrılıp çoğalması. Birçok
ilkel organizmalar tek hücreden yapılmıştır. Bunlarda
bir hücrenin ikiye bölünmesi, iki ayn canlının
meydana gelmesini sağlar. Yüksek organizmalarda ise
canlı çok sayıda hücreden meydana gelmiştir. Çok hücreli
canlı, bir hücrenin ardışık bölünmelere maruz kalması
ve bu hücrelerin birbirlerinden aynlmayarak bir
bütün meydana getirmesiyle meydana gelir.
Her hücre bölünürken çekirdeği de iki kışıma aynlır.
Çekirdek bölünürken çekirdekte bulunan ve canlının
karekterini tayinde rol oynayan genleri boyuna sıralanmış
olarak taşıyan kromozomlar da ikiye bölünür.
Oğul hücredeki kromozomlar ana hücredeki kromozomlara
benzer. Çekirdeğin, benzer kromozomlara
malik kendine benzer iki çekirdeğe aynlmasma
mitoz veya karyokinez bölünme denir. Çok çekirdekli
hücreler konu dışı edilecek olursa, her nukleus (çekirdek)
bölünmesinin ardından sitoplasma bölünmesi yani
sitokinez gelir.
Amitoz denen bölünme önce çekirdekçik, sonra
çekirdek, daha sonra sitoplazmanın uzayıp ortadan
boğulma suretiyle ikiye aynlmalanyle meydana gelir.
Boğumlara aynlan hücreler, eşit büyüklükte olmazsa, bu
bölünmeye tomurcuklanma denir ki, bira mayası bu
biçim bölünme ile çoğalır. Mitoz bölünmeye kıyasla az
rastlanan amitoz bölünme, bazı ilkel bitkilerde, bazı dejenerasyon
gösteren hücrelerde ve doku kültürlerinde
görülür.
Eşeyli üreme ile çoğalan canlılarda iki eşey hücresinin
(yumurta ile gamet veya sperma) birleşmesiyle meydana
gelen zigot denen hücrenin çekirdeği, birleşen iki
hücrenin çekirdeğindeki kromozomların sayısının toplamı
kadardır. Canlılarda kromozom sayısınırf sabit kalmasını
sağlamak gayesiyle eşeyli üreme gösteren
türlerin gametlerinin kromozom sayıları yanya indirgenir.
Kromozom sayısının yarıya inmesini sağlayan
bölünmeye mayoz bölünmesi (veya redüksiyon) denir.
Mayoza uğramış, yani kromozom sayısı yanya indirgenmiş
gamet hücreleri birleşerek zigotu oluşturduğunda;
zigot ana canlının kromozom sayısına ulaşmış olur. Birçok
tek hücrelilerde ve ilkel yosunlarda zigotun ilk
bölünmesinde; gelişmiş yosunlarda, mantarlarda ve
bütün yüksek (gelişmiş) bitkilerde spor teşekkül ederken,
Diyatomelerde ve esmer su yosunlarında gametler meydana
gelirken mayoz bölünmesi vukua gelir.