BÖRK

BÖRK, Alm. Kopfbedeckung (f) (spez.), Fr. Bonnet (m)
que les Turcs mettaient autrefois, Ing. Felt Cap. Yeniçerilerin
kullandığı, beyaz çuhadan veya keçeden imâl edilmiş,
alt tarafına san şerit işlenmiş ve ön tarafında sarı
tenekeden bir kaşıklık bulunan başlığa verilen isim. Börk
OsmanlIlarda ilk defa Orhan Bey zamanında giyilmeye
başlamıştır. Böylelikle Müslüman Türklerin ananevi başlığı
olmuştur. Yıldırım Bâyezid devrinde de Timurtaş
Paşa tarafından ordu mensuplarına da giydirilmiştir
Fatih devrinde de çeşitli işlemelerle süslenmiştir.
Börk aslında ahî birliğine mensup olanların başlığıydı.
Beyaz keçeden imâl edilirdi. Yeniçerilerin börkü
ise 45 cm boyunda, ucundan arkaya devrilen tiftikten
mamul yatırtma bulunurdu. Yatırtma uzun olup,
omuza kadar gelirdi. Bu kısım enseyi örter, yağmur, kar,
soğuktan muhafazaya yarardı. Börk’ün ön tarafında da
gümüş veya başka bir madenden yapılmış, yünlük (tüylük)
denilen kaşıklık bulunurdu ki, Yeniçeri zabitleri ve
kumandanları rütbelerine göre buraya bellerine doğru
inen sorguç takarlardı. Börklerin bir kısmı yünlüksüz
olup, ocakta bulunan bir kısım yeniçeriler giyerdi. Dört
çeşit börk vardı: Yünlüklü, yünlüksüz, üskü ve kuka.
Yünlüksüz keçe; Önde sorguç takılacak yerine yatırmalı
olan börk’tür. Sadece yeniçeriler giyerdi. Başa giyilecek
kısmı, nakışlı idi ve bu işlemeye “daltaç” denirdi.
Bunun üstündeki üsküfe benzerdi. Fakat onun gibi
nakışlı değildi. Yünlüksüz keçeyi acemi ocağı kethüdası,
başçavuş, aşçı başı, bir yere giderken yeniçeri ağası ve
merasim haricinde gedikli mehterleri ve küçük çavuş
giyerlerdi.
Börklerin bir çeşidine de “Üsküf’ adı verilirdi. Başa
giyilecek kısmı dört beş parmak genişliğinde nakışlı idi.
Arkaya yatırması yoktu. Fatih Sultan Mehmed devrine
kadar padişahla kumandanlar, savaş esnasında yayabaşılar
giyerdi. Yeniçeri börklerinin ayrıca rütbelere göre
turna telli, balıkçıl telli, sorguçlu, sorguçsuz şekilleri
vardı. Kuka ise, yayabaşı börküne benzerdi. Fakat üsküfü
ve süpürge sargıcı yoktu. Tüylüğüne turna teli takılırdı.
Yeniçeriler börkü eğri, orta, bölük kumandanları ile
atlı sekbanlar ise doğru giyerlerdi. Yeniçeri börkleri
yatırtmalı olduğu halde yayabaşı börklerinde yatırtma
yoktur. Yayabaşı