BROM, Alm. Brom (n.), Fr. Brome (m.), İng. Bromine.
Peryodik cetvelde VII’A grubunda bulunan halojenler
sınıfından, sembolü Br olan, metalik olmayan bir element.
Brom diatomik element olup, kimyasal formülü
Br,’dir. Leş kokulu anlamında olan brom Fransız kimyacısı
Antoine Balard tarafından elde edildi.
Özellikleri: Brom, koyu kırmızı kahve renkli, kötü
kokulu, aşındırıcı, oda sıcaklığında sıvıdır. Batıcı(asab
bozucu) bir koku verir. Deriyi tahrip ettiği için dikkat
edilmelidir. Brom suda az çözünür (20°C’de, 1 litre suda
35 gr). Fakat karbon disülfür, karbon tetraklorür ve
kloroform gibi organik çözücülerde çok iyi çözünür.
Brom -7,3°C’de katı hale geçer ve 58,8°C’de kaynar.
Atom numarası 35, atom ağırlığı ise 79,9rdir. Bromun
tabiatta takriben eşit miktarlarda olan iki tane kararlı
izotopu mevcuttur ki, onlar, Br79, Br81’dir. Bromdan
başka halojenler sınıfının diğer üyeleri flor, klor ve iyoddur.
Bu grubun bütün üyeleri oldukça çok elektronegatif
(elekron sever)’dir. Bromun kimyasal özelliği iyod ile
klorun arasındaki alandır. Brom iyottan aktif, klordan
pasiftir. Brom çok metal ve ametalle bromür şeklinde
bileşik verir. Bazlarla hipobromit ve bromürleri verir.
Brom bileşiklerinde -1, +1, +4, +5 ve +6 değerliklerini
alabilir.
Tabiatta Bulunuşu: Brom tabiatta serbest halde
bulunmaz. Elektron ilgisinden dolayı daima bileşik
halinde bulunur. Tuz halindeki bileşiklerinin çoğu suda
çözünür ve bu yüzden deniz suyunda derişik (konsantre)
halde bulunur. Buharlaşma sonucu kurumuş iç deniz ve
tuzlu göllerin yataklarında tuzlar halinde bulunur. Bromürler
klorürlere göre daha azdır. Bromürler yerküresinin
takribi % 0,001’ini meydana getirirler. Avrupa’da
başlıca brom kaynağı, Almanya’daki Stassfurst tuz
yataklarındaki sodyum, magnezyum ve potasyumbromür
tuzlarıdır.
Elde Edilişi: Deniz suyu milyonda 65 oranında bromür
ihtiva eder. Bu yüzden deniz suyu başlıca brom
kaynağıdır. Teknik olarak, bromun elde edilişi asidlendirilmiş
deniz suyundan serbest klor gazının
geçirilmesiyledir.
2 b r+ C l2 – B r 2+2C1-
Ayrıca bromkarnalitten (KC1 .MgCl2MgBr2:6H,0)
elde edilir:
MgBr2+ C l2 — MgCl2+Br2
Bu şekilde brom elde etmek için destile edilmesi
gerekir.
Kullanılışı: Bromun başlıca kullanılma sahası 1,2 dibromoetanm
elde edilmesindedir. C2H4Br2’nin meşhur
adı etilendibromürdür. Etilen dibromür, motor vuruntusunu
önleyici olarak bilinen kurşun tetra etilen
(C2H,)4Pb ihtiva eden benzine katılır. Organik bromürlerden
çok bilinenlerden biri de hidrojenbromür (HBr)’
dür. Hidrojenbromür suda çok iyi çözünür ve
hidrobromik asid (bromür asidi) halini alır. Brom ayrıca
hipobromit ve bromat asidi şeklinde de bulunur. Burada
brom pozitif değerliklidir. Bu asidler, nötrelleşme
sonucu tuz haline dönüşür. Ticari maksatlı olan anorganik
bileşiklerden biri, ışığa hassas olan gümüş bromürdür.
Gümüş bromür, fotoğraf film ve kartlarının
emülsiyonunun esas maddelerinden biridir. Sodyum,
potasyum ve amonyum bromürler tıpta sinir ilacı olarak
kullanılır. Uzun süre alınırsa bir nevi zehirlenmeye sebeb
olduğu için dikkatli kullanılmalıdır. Brom bileşiklerinin
diğer önemli kullanılışı yanmayı geciktirme ve yangını
söndürmededir. Etilen dibromür ve metil bromür ziraatta
fare ve böceklerle mücadelede kullanılır.