Büyük Britanya, tarih
Büyük Britanya adalarının tarihi, halkların yaratıcı bir
VIII.yy’da Mercia ve Northumbria kralları, çeşitli Anglo-Saksorı krallıklarını egemenliklerine almak için çaba harcadılar. Sonunda, Wesssex kralı bütünlüğü sağladı.
karışımının öyküsüdür. Ülkenin adalar üstünde yer alması, Yeniçağ ve Yakınçağ’da Büyük Britanya’ya, etkilerini bütün dünyaya yayma olanağı veren bir güvenlik ortamı sağlamıştır. Bununla birlikte, bu adalardan oluşma özelliği, 1066’daki Norman istilasına kadar, çeşitli halkların adalara yerleşmesine bir engel oluşturmuştur. 1066’DA BÜYÜK BRİTANYA’DA YAŞAYAN HALKLAR Tarihin erken çağlarından başlayarak, çeşitli öbeklerden halklar Büyük Britanya adasına yerleştiler. Önce çeşitli Kelt toplulukları (günümüzdeki İrlandalIların ve İskoçların ataları olan topluluklar ile Gaeller ve Corn- vvallılar), sonra da Germen kökenli Angıllar, Saksonlar ve Jütler’in yanı sıra İskandinav halkları (İngiltere’nin doğu kesiminde Danlar, kuzeybatıda, Hebrides adalarında ve İrlanda kıyıları çevresinde Norslar [Norveçliler]) Büyük Britanya’yı istila ettiler. Britanya’da dağlık kesimler ile ovalık bölgeler arasındaki önemli farklılıklar, uzun süre varlığını korudu. Kuzeydoğuda Tyne ırmağı ile güneybatıda Exeter’i birleştiren düşsel bir çizginin güneyinde kalan ovalık bölge ile kuzey ve batısında kalan (YVales, İskoçya ve İrlanda dahil) dağlık kesim arasındaki iklim ve yüzey şekli farklılıkları, kültüre de yansıdı: Düzlüklerin daha kolay ulaşılabilir ve Avrupa’dan gelen etkilere daha açık olmasına karşılık, dağlık kesimler, çevreden soyutlanmış olduklarından, daha geleneklerine bağlı ve kabuklarına çekilmiş durumdaydılar. Romalılar. Romalıların adayı ele geçirmeleri, Büyük Britanya’da yeni bir uygarlık dönemini başlattı. İ.S. 43’ten 400 yıllarına kadar İngiltere bölgesini ellerinde tutan Romalılar, alçak topraklar bölgesinde etkili oldular. Bu dört yüzyıllık işgalin birçok izi günümüzde de’ görülebilir: Londra’dan çevreye yayılan karayolları ağı,
Büyük Britanya adalarının tarihi, halkların yaratıcı bir
VIII.yy’da Mercia ve Northumbria kralları, çeşitli Anglo-Saksorı krallıklarını egemenliklerine almak için çaba harcadılar. Sonunda, Wesssex kralı bütünlüğü sağladı.
karışımının öyküsüdür. Ülkenin adalar üstünde yer alması, Yeniçağ ve Yakınçağ’da Büyük Britanya’ya, etkilerini bütün dünyaya yayma olanağı veren bir güvenlik ortamı sağlamıştır. Bununla birlikte, bu adalardan oluşma özelliği, 1066’daki Norman istilasına kadar, çeşitli halkların adalara yerleşmesine bir engel oluşturmuştur. 1066’DA BÜYÜK BRİTANYA’DA YAŞAYAN HALKLAR Tarihin erken çağlarından başlayarak, çeşitli öbeklerden halklar Büyük Britanya adasına yerleştiler. Önce çeşitli Kelt toplulukları (günümüzdeki İrlandalIların ve İskoçların ataları olan topluluklar ile Gaeller ve Corn- vvallılar), sonra da Germen kökenli Angıllar, Saksonlar ve Jütler’in yanı sıra İskandinav halkları (İngiltere’nin doğu kesiminde Danlar, kuzeybatıda, Hebrides adalarında ve İrlanda kıyıları çevresinde Norslar [Norveçliler]) Büyük Britanya’yı istila ettiler. Britanya’da dağlık kesimler ile ovalık bölgeler arasındaki önemli farklılıklar, uzun süre varlığını korudu. Kuzeydoğuda Tyne ırmağı ile güneybatıda Exeter’i birleştiren düşsel bir çizginin güneyinde kalan ovalık bölge ile kuzey ve batısında kalan (YVales, İskoçya ve İrlanda dahil) dağlık kesim arasındaki iklim ve yüzey şekli farklılıkları, kültüre de yansıdı: Düzlüklerin daha kolay ulaşılabilir ve Avrupa’dan gelen etkilere daha açık olmasına karşılık, dağlık kesimler, çevreden soyutlanmış olduklarından, daha geleneklerine bağlı ve kabuklarına çekilmiş durumdaydılar. Romalılar. Romalıların adayı ele geçirmeleri, Büyük Britanya’da yeni bir uygarlık dönemini başlattı. İ.S. 43’ten 400 yıllarına kadar İngiltere bölgesini ellerinde tutan Romalılar, alçak topraklar bölgesinde etkili oldular. Bu dört yüzyıllık işgalin birçok izi günümüzde de’ görülebilir: Londra’dan çevreye yayılan karayolları ağı,lizler başlangıçta, Wessex krallarının yönetimi altında direnmeyi denediler. 871-899 arasında hüküm süren Alfred, Danlara karşı ülkesini savundu ve Danelavv’dan öteye yayılmalarını engellemeyi başardı. Ama, Anglo- Sakson İngilteresi birbirini izleyen Dan akınlarıyla iyice zayıfladı ve sonunda ülke, bir süre için (1016-1042), Danimarka ve Norveç kralı Büyük Knud ile oğullarının kurdukları Kuzey Denizi İmparatorluğunun bir parçası oldu. Norman istilası. Avrupa’nın bütün kuzeybatı kıyılarına akınlar düzenleyen Vikingler (ya da Norveçliler), en önemli yerleşme merkezlerini Manş denizinin karşı kıyısındaki Normandiya’da kurdular. Normandiya düklüğü kısa sürede, Avrupa’nın en üst düzeyde örgütlenmiş ve askerî açıdan en etkili devleti durumuna geldi. Normanlar İngiltere’nin geleceğinde belirleyici rol oynadılar. Son İngiliz kralı “Günah Çıkartan” Edward döneminde ülkedeki etkisini iyice artıran Normandiya dükü William, kendisini vâris olarak gördüğü Ed- vvard’ın ölümü (1066) üstüne, tahtı yarı DanimarkalI Harold ll’nin elinden almak için ordusuyla İngiltere’ye çıktı. Hastings savaşında Harold’un yenilmesiyle, Normandiya dükü William, Fatih William I unvanıyla İngiltere tahtına çıktı. Normanların fethi İngiltere’yi kıta Avrupası’na yakınlaştırdı. Manş denizinin karşı kıyısındaki Normandiya, Fransa ve Felemenk’le sağiam ilişkiler kuruldu. Bu sayede, askerî ve siyasal örgütleme alanında son derece usta olan Normanlar, İngiltere’de, dışarıdan gelecek istilalara karşı bütünlüğü sağladılar. ORTAÇAĞ: 1066-1485 Norman egemenliği. Ortaçağ’ın büyük bölümünde İngiltere bölgesi, Wales bölgesi, İskoçya ve İrlanda, Fransızca konuşan bir soylu sınıfın yönetiminde kaldı. Nor- manların İngiltere’yi fethi, aslında, Anglo-Sakson egemen sınıfını ortadan kaldırdı; bu sınıfın toprakları ellerinden alınıp, bütün direniş odakları ezildi. Fatih William özellikle kuzey İngiltere’yi yerle bir etti. Ama Normanlar yıktıkları yerleri eskisinden daha sağlam ve görkemli biçimde yeniden yapmayı da başardılar: Başkenti korumak ve halkını korkutup sindirmek için yapılan Londra kulesi, bunun gözle görülür bir kanıtı olarak günümüze kadar gelmiştir. Kuzey sınır bölgesini yönetmek ve İskoçlara karşı savunmak için, Durham’da görkemli bir akropolis, büyük bir katedral ve kale yaptılar. Bu arada Normanların yönetim dehasını belgeleyen, ilgi çekici bir yapıt kaleme alındı: Domesday Book. Fatih William’in buyruğuyla derlenen bu kitap (1085
Normanların İngiltere’yi ele geçirmelerinde belirleyici rol oynayan Hastings Savaşı’ndan (1066) bir sahneyi canlandıran Bayeux duvar halısından bir ayrıntı. Hastings’de, Fatih William, kral Harold komutasındaki İngilizleri ağır bir yenilgiye\uğratmıştır.