BÜYÜK GÖLLER 17
İkinci Dünya Savaşı’nda Nazi Almanyası’na karşı Büyük Britanya tek başına kaldığında, Sir Winston Churchill güçlü bir önderlik örneği vermiş, parmaklarıyla yaptığı zafer anlamına gelen “V” işaretiyle halkı çevresine toplayıp, ülkenin savaş ekonomisini düzenlemiştir.
rısızlığa uğraması sonucu, Eylül 1939’da Büyük Britanya Almanya’ya savaş açtı. Savaş döneminin başbakanlığını kısa bir süre sonra Winston Churchill üstlendi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsız Hindistan ve Pakistan devletlerinin ortaya çıkmasını (1947) izleyen yirmi yıl içinde, yaklaşık bütün Büyük Britanya sömürgeleri bağımsızlıklarını elde ettiler. Ancak çoğu, İngiliz Uluslar Topluluğu (Commonwealth) içinde kalarak, İngiltere’yle bağlarını bir bakıma sürdürdü. Refah devleti. 1945’te savaş sona erince, İşçi Partisi’nin iktidara geldiği ülkede zaten, Birinci Dünya Savaşı öncesindeki Liberal Parti hükümeti emeklilik aylıklarını, sağlık ve işsizlik sigortalarını bir sisteme bağlamıştı. İkinci Dünya Savaşı sonrasının İşçi Partisi hükümetiyse, toplumsal hizmetleri büyük ölçüde yaygınlaştırdı; ödeme olanaklarına bakmaksızın herkes için tıbbi bakım sağlayan Ulusal Sağlık sistemini kurdu (1945). Ayrıca, İngiltere Bankası, kömür ve çelik sanayileri, ülkë içi ulaşım ve taşımacılık, vb. önemli kuruluşlar! kamulaştırıldı. Bu sanayi kollarının bazılarının birbirini izleyen Muhafazakâr Parti (1951-1964, 1970-1974, 1979-) ve İşçi Partisi (1964-1970,1974-1979) hükümetleri tarafından özelleştirilmesi, yeniden kamulaştırılması, sonra yeniden özelleştirilmesi, ekonomik istikrar açısından hiç de yararlı olmadıysa da, “refah devleti”nin toplumsal hizmetleri kurulmuştu. 1960 ve 1970 yıllarında Büyük Britanya, gün geçtikçe tırmanan ekonomik sorunlarla karşılaştı. Bunun nedenleri bir bakıma sömürge pazarlarını yitirmesinden, bir bakıma da yakın dönemde sanayileşen ülkelere hiçbir alanda ayak uyduramamasından kaynaklanıyordu. Britanya bunun üstüne, İngiliz Uluslar Topluluğu’yla bağlarını gevşeterek, 1973’te Avrupa Ekonomik Toplu- luğu’na (AET) girdi. Commonwealth’le ilişkiler,I9601′ tan sonra, Commonwealth t üyesi ülkelerden İngiltere’ye göçlerin sınırlanmasıyla daha da gevşedi. Thatcher’lı ve Major’ll yıllar. 1980 yıllarında Büyük Britanya, Margaret Thatcher’ın başbakanlığında, güçlü bir Muhafazakâr hükümet tarafından yönetildi. Önceki hükümetlerin siyasetlerini benimseyen Thatcher, kamulaştırılmış sanayi kuruluşlarının yeniden özelleştirilmesine ve devlet harcamalarının kısıtlanmasına dayalı bir tutum izledi. Falkland adaları yüzünden patlak veren kısa süreli savaşta (1982) Arjantin’e karşı kazanılan askerî zaferden yararlanan Muhafazakârlar, 1983’te yapılan seçimleri yeniden kazandılar, 1987 ve 1992 seçimlerinde de bölünmüş muhalefet karşısında çoğunluğu korumayı başardılar. Bu arada Thatcher, 1990’da, Avrupa’yla bütünleşmeye karşı çıkması yüzünden öteki parti önderleriyle tartıştıktan sonra görevinden istifa etti. Thatcher’ın yerine geçen daha merkeziyetçi ve “Avrupalı” muhafazakâr Major, Maastricht Avrupa bir
liği antlaşmasının (Aralık 1991) güçlü bir savunucusu olmakla birlikte, Eylül 1992’de hükümetinin sterlinin değerini korumak için Avrupa Para Sistemi’nden ayrılma kararı alması, bir bunalıma neden oldu ve Major’ın kendi yandaşları arasında bile sert tepkilere yol açtı. Bununla birlikte Kasım 1992’de Avam Kamarası’nın az bir farkla da olsa başbakanın siyasetini onaylaması, sarsılan saygınlığını bir ölçüde yeniden yükseltti.
büyük camgöz
Sıcak, ılık ve oldukça soğuk denizlerde yaşayan yırtıcı kemiklibalık türü (bil. a. Carcharhinus plumbeus). Türkiye denizlerinde boyu 3 m’yi bulabilen büyük camgözün dişleri çok küçüktür. Yüzgeçlerinden lezzetli bir çorba yapılır.
Büyük Cemal Paşa: Bk. cem al paşa, AHMET, BÜYÜK.
Büyük Constantinus: Bk. c o n sta n tín u s i, BÜYÜK.
Büyük Couperin: Bk. c o u per ín , FRANÇOIS.
Büyük Cranach: Bk. c r a n a c h, lu c a s.
Büyük Din Ayrılığı: Bk. DİN a y r iliğ i, b üy ü k.
Büyük Ekonomik Bunalım: Bk. EKONOMİK BUNALIM, BÜYÜK.
Büyük Esir Gölü
Kanada’da göl. Kuzeybatı Toprakları’nda yeralan, 28 930km2’lik bir alana yayılan Büyük Esir Gölü’nün (İngilizce Great Slave Lake) uzunluğu 480 km’dir; genişliği 48-225 km arasında değişir; en derin yeri 610 m’dir. Yellowknife, Slave ve Hay ırmaklarının döküldüğü, sularının fazlasını Mackenzie ırmağı aracılığıyla akıtan Büyük Esir Gölü, buzlarla kaplı olmadığı dört ay boyunca, Mackenzie su ulaşım sisteminde önemli rol oynar. Kıyılarındaki kentlerde başlıca gelir kaynakları madencilik (altın) ve balıkçılıktır.
Büyük Göç
Güney Afrika’daki Kap sömürgesinde yaşayan Afrika- nerlerin (Boerler) iç kesimlere doğru göç hareketine verilen ad. 1935’te başlayan, 1840’ta sona eren Büyük Göç’e öküz arabalarıyla katılan Afrikanerler, büyük güçlüklerle kıtanın iç kesimlerine ulaşıp, Natal, Oranj Özerk Devleti ve Transvaal gibi kıyıya uzak bölgelere yerleşmişlerdir.
Büyük Göller
Kuzey Amerika’nın orta-doğu kesimindeki beş gölü
18 BÜYÜK HAVZA
BÜYÜK GÖLLER
Metre
Kent alanı
«–i Kanal
+ Derinlik
Eyalet merkezlerinin altı çizilmiştiı
,Marathon
L ä T SuperiSf% m (Deniz düzeyinin 183 metr
Michipicolen ^ ^ Adası ^
Keweenaw Yarımadası
Marquette ‘
Kuzey Boğazı
ONTARIO’Cheboygan <7 Georgia e Körfezi
Alpena
» 229m Huro\jölü (Deniz dumyının 176 me trÆit ında)
•iNottawasagm ^M idland
Traver ;e Kingston282m Sound
Sßg’na, -KorlezıWinnebago Gölü )rıtario Göli ||İSheboygan J ûMichigan A f Gölü I (Deniz düzeyinin I >76 metre altında) ^Milwaukee (Deniz düzeyinin 243m Madison ‘Sarnia NEW Lansing JErie Gap (Denizcüdanın 174 o Æ e altında) , Benton Harbor
Davenport
PENNS’ You^gstpwnAkron
Rand M‘ Nally & Co. A-521000-772
topluca belirten terim. ABD-Kanada sınırında yeralan Superior, Michigan, Huron, Erie ve Ontorio göllerini içeren Büyük Göller’in yüzölçümü 246 490 km2’dir; topluca dünyanın en büyük tatlı su kütlesini oluştururlar. 765 000 km2’lik bir akarsu havzasının beslediği, kuzeyden güneye 1 100 km, Çatıdan doğuya 1 385 km boyunca uzanan Büyük Göller, buzulların aşındırması sonucunda oluşmuşlardır. Birbirlerine boğazlar ve kanallarla bağlıdırlar ve batı ucundaki Duluth’tan (Minnesota) Ontario gölünün doğu ucuna kadar 1 930 km boyunca ulaşıma elverişlidirler. Atlas okyanusundan gelen büyük gemiler, St. Lawrance suyolu aracılığıyla, Büyük Göller’e ulaşabilirler. Günümüzde kirlenmelerine (özellikle Erie gölü) karşı önlemler alınmaya başlanmıştır.
Büyük Havza
ABD’nin batı kesiminde kurak bölge. Nevada dağları ile Kayalık Dağlar arasında)489|500 km2/lik bir alanı kaplayan Büyük Havza (İngilizce Great Basin), yükseltileri 3 050 m’yi aşan dağ sıralarıyla bölünmüş, ölüm vadisi (Death Valley), vb. çöllerle kaplı küçük çanaklardan oluşan bir bütündür. Çeşitli dönemlerde boraks, potas, altın, gümüş yataklarının işletildiği Büyük Havza’nın kuzey kesiminde yıllık sıcaklık ortalaması 7 °C, güney kesimindeyse çok daha yüksektir. Nevada dağlarının oluşturduğu engelden ötürü yılda yalnızca 100-515 mm yağış alan havzada, Pleyistosen dönemindeki iki çok büyük buzul gölünün (Lahontan ve Bonneville gölleri) günümüzdeki başlıca kalıntısı,|Büyük|Tuz Gölündür. Humboldt, Car- son, Sevier gibi kısa akışlı ırmaklar tuz göllerinde sona ererler. Eskiden Paiute ve Şoşon Kızılderililerinin yaşadıkları Büyük Havza, güney kenarındaki sulamayla ta
1958’de Mao’nun Çin’de başlattığı radikal program. Çin’in 15 yıl içinde sanayi üretiminde İngiltere’yle yarışabilecek duruma gelebileceğini ve bütünüyle ortak bir toplum yaratmada SSCB’yi geride bırakabileceğini kanıtlamak amacıyla tasarlanan Büyük İleri Atılım programı uyarınca, kitleler “kahramanca çaba göstermeye” çağrılıp, | kolektif çitflikler geniş komünler halinde birleştirildi. Ama harcanan çabalar üretimi artırmak bir yana, tarımda verimlerin düşmesine yol açtı. Başarısız sonuçlar karşısında, 1959’da Liu Saoci, Mao’nun yerine cumhurbaşkanlığına seçildi ve Komünist Parti önderi olmayı sürdürmekle birlikte, parti}içi konumu ciddi biçimde sarsılan Mao, yetkilerini ancak 1966’da uygulamaya koyduğu Kültür Devrimi’nden sonra yeniden ele geçirebildi.
Büyük İskender: Bk. İsken d er m, b ü y ü k.
Büyükişleyen, Zahit
Türk ressamı (Adana 1946). Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Resim-İş bölümünü bitiren (1967) Zahit Büyükişleyen, Almanya’da Kassel Güzel Sanatlar Akademisi’nde uzmanlık öğrenimini tamamladı (1976). Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim bölümünde öğretim görevliliği yapıp, lirik-soyut ve lirik-dışavu- rumcu yapıtlarıyla ün saldı. Devlet Resim ve Heykel sergilerinde başarı (1977, 1983, 1985, 1986), Fransız Kültür Merkezi duvar resmi yarışmasında birincilik (1983) ödülleri aldı. 1986’da doçentliğe yükseldi.
