BUZDOLABI

BUZDOLABI, Aim. Kühlschrank (m), Fr. Glacière
(i), İng. Refrigerator, icebox. Özel bir metodla çalışan,
yiyecek ve içecekleri soğuk tutarak uzun zaman muhafaza
eden dolap. Sun’î soğuk üreticisi. Besinleri soğukta,
tutmanın, bunların bozulmaları yavaşlattığı asırlardır
bilinir.
Soğutma tertibatlı kamyonlar, vagonlar, gemiler
besinleri uzak mesafelere taze olarak ulaştırabilmektedir.
Besin işleme fabrikalarında dev soğutucular kullanılmaktadır.
Soğutma ile, buz üretilmekte, havanın
elverişli olmadığı yer ve zamanlarda sun’î kar bile yapılabilmektedir.
Kısaca, soğutucular hayatımızın bir parçası
olmuştur. Kışın dağlarda çukurlarda kar
biriktirmek, sonra bunu evlerde soğutucu olarak kullanmak
devri modern soğutucular veya çok bilinen
adıyla buzdolapları ile kapanmıştır.
Temel Prensipleri: Soğutma ısının bir yerden başka
bir yere aktarılması demektir. Soğuk, ısının kaybedilmesidir.
Cisimden ne kadar çok ısı çekilirse, alınırsa, cisim o
kadar soğuk oluı. Isı sıcaktan soğuğa kendiliğinden
akarken tersine akış kendi kendine olmaz. Soğutma
yapabilmek, akışı tersine döndürmek için enerji harcamak
lâzımdır.
Soğutmanın en basit yolu, kendisi bir enerji deposu
olan bir kalıp buz kullanmakdır. Su buz haline getirilirken
enerji kullanılmış ve bu enerji buzda saklı kalmıştır.
Buz etraftaki ısıyı kendine alıp erirken su haline
gelir.
Isıyı çekmenin bir başka yolu buharlaşmayı kullanmaktır.
Bir cisim buharlaşırken sıcaklığı düşer. Sıcak
bir günde bizi serinleten, vücudumuzdaki terin buharlaşmasıdır.
Su buharlaşırken etraftan ısı alır ve biziserinletir. Bu işlem soğutucuların, buzdolaplarının
temel çalışma prensibidir.
Soğutucu Nasıl Çalışır?: Soğutucuda buharlaşan su
değil, sıvı halden gaz hale ve gaz halden sıvı hale dönüşebilen
özel kimyevî bir maddedir. Buna soğutucu
denir. Bu madde soğutucu içinde üç ünite arasında
dolaştırılır. Buharlaştırıcı (evaporator) kompresör ve
yoğunlaştırıcı (kondenser), komeresör soğutucuyu sistem
içinde dolaştıran bir pompadır. Elektrik (veya ısı)
enerjisini kullanan da budür. İnce bir borudan ibaret
olan buharlaştırıcıya gelen soğutucu sıvı, burada birden
genişler, buharlaşır ve ısı olarak buharlaştırıcıyı soğutur.
Bu kısım dolap içinde olduğundan dolap soğutulmuş
olur. Isıyı almış olan soğutucu gaz, daha sonra
kompresöre giderek sıkıştırılır ve konderserde yoğunlaştırılır.
Konderser dolabın dışındadır ve yoğunlaşma
ile ortaya çıkan ısı dış havaya atılmış olur. Isısı atılmış
gaz daha sonra tekrar buharlaştırıcıya giderek yeniden
soğutmada kullanılır.
Absorbsiyonlu Soğutma: Bazı buz dolaplarında
hareket eden bir kısım yoktur. Buharlaşma ve yoğunlaşma
işlemlerinde ısı (ekseriya bir gaz alevi) kullanılır.
Absorbsiyonlu soğutucular elektriğin olmadığı veya
pahalı olduğu uzak köşelerde kullanılır.
Termoelektrik Soğutma: Bu sistemler, farklı metallerin,
gerilim tatbikiyle birleşme noktalarında soğutma
meydana getirmeleri prensibine dayanır. Laboratuvar
seviyesinden ticarî sahaya geçmesini engelleyen faktörler, yeterli soğutma kapasitesine ulaşılamaması ve
oldukça pahalı olmasıdır. İleride bu engeller aşıldığında
kullanma sahası yaygınlaşabilir.