CENTİYÂNA – ÇENTİYÂNE
(KIZIL KANTORON, YILAN OTU, EŞEK TURPU)

Arabçası : Cüntıyânâ, Devâ el-Hayye, Kiişâd.

Lâtincesi : Gentiana lııtea, Gentianae.

Yetiştiği yer ve çeşitleri: Dağlarda, güneşli bayırlarda, bilhassa Doğu Karadeniz ve Uludağ’da yetişir. İki çeşittir.

Kullanılan maddesi: Kökü.

Tıbbî Özellik ve Faydaları:
İki çeşit olan bu bitkinin bir çeşidi yaylaklarda ve karlı dağlarda yetişir. Boyu bir-birbuçuk m etreye kadar uzar. Diğer çeşidine cerm eğânî denir. Kırmızı bir köktür. Yaprağı ceviz yaprağına benzer. M eyvesi baş tarafında çanak gibidir. Kökü Râvend köküne benzer. Bu bitkinin iyisi çok kırmızı ve çok kokulu olanıdır.
a) 10 gram çentiy^ne kökü bir litre suda bırakılıp süzüldükten – sonra içildiğinde, karaciğer ve dalak tutukluklarını açar.
b) Kan ve idrar söker.

c) Akrep ve haşerat soktuğunda yarım m iskâli (2,5 gr.) yenir. Balla karıştırılıp ılık su ile haşerât sokan yere yakı gibi konur.
d) Rahime fitil yaparak konduğunda cenin düşer.
e) Karaciğer, m ide ağrılarına ve zâtülcenbe iyi gelir.
f) Kökünün üsâresi behak (vücuttaki lekelere) sürüldüğünde
şifa verir.
g) Kökü de çocuk düşürmek için fitil yapılarak kullanılır.
h) Kökü iyice döğülerek toz haline getirilir, daha sonra cerahatli ve habis yaralara serpilirse derhal iyi eder. Döğülen kök 5 gün suda ıslatılarak ve daha sonra kaynatılarak kullanılır.
k) İbn Zühre göre kadınlar kanama olduğu zaman dindirmek mümkün olm uyorsa çentiyanâyı kına ile karıştırıp el ayasına yakı gibi korlarsa kanamayı derhal keser.
1) îsak sahibine göre bedeli birbuçuk ağırlığı kadar asaron (kedi otu, yabanî nardır) ve yarım ağırlığı kadar keberedir.
m) Kökü tâkatsızlığa, kansızlığa, kalb rahatsızlığına karşı çok iyi bir devâdır.
n) Hazmı kolaylaştırır, iştahı artırır, mide yanmasını, mide ekşim esini ve m ide zâfiyetini giderir.
o) Vücuda kuvvet verir, ateşi düşürür.