ÇİVİZÂDE MUHYİDDÎN EFENDİ

ÇİVİZÂDE MUHYİDDÎN EFENDİ; Osmanii
şeyhülislâmlarının on birincisi. Kânûnî Sultan
Süleymân Han devri şeyhülislâmlarmdandır. İsmi
Muhyiddîn Mehmed’dir. Çivizâde adıyla meş-#
hur oldu. 1467 (H.881) târihinde Menteşe’de (Muğla
taraflarında) doğdu. Babası Menteşeli âlim ve
hattât Çivi İlyâs Şehid Efendidir. 1547 (H. 954) târihinde
İstanbul’da vefât etti.
Çivizâde Muhyiddîn Efendi, tahsil için İstanbul’a
gelip, devrin âlim ve fâdıllarından olan Tâcizâde
Sa’dî Çelebi, Muhyiddîn Fenârî, Mevlânâ
Mehmed Paşa ve Karabâli’den okudu. İlimde olgunlaşıp,
yükseldikten sonra sırasıyla Edirne’de
Beylerbeyi, Bursa’da Veliyüddîn Efendi oğlu Ahmed
Paşa ve Ferhâdiyye Medreselerinde müderrislik
yaptı. Sonra İstanbul Mahmûd Paşa Medresesi
ile Edirne’de Üç Şerefeli Medreselerinde ilme
hizmet etti. Çorlu Medresesi tamamlanıp bu medreseye
pâdişâh fermânıyla müderris tâyin oldu.
Çorlu Medresesinde müderrisken 1527’de Kâhire
(Mısır) kâdılığına tâyin edildi. On yıl kadar bu vazîfede
kaldıktan sonra 1537 târihinde Anadolu kazaskerliğine
getirildi. 1538 (H.945)de Sa’dî Sa’dullah
Efendinin vefâtı üzerine şeyhülislâm oldu.Çivizâde Muhyiddîn fifendi, fetvâ verirken
kendini hatâdan korumak için, fetvâ ve kararları
gâyet açık ve vesikalı yazar ve dört hak mezhebin
hükümlerini bildirirdi.
1541 senesinde şeyhülislâmlıktan ayrıldıktan
sonra, oğlu ile birlikte hacca gitti. Hac dönüşünde
İstanbul’da Sahn-ı Semân Medreseleri müderrisliğine
tâyin edildi. Ebüssü’ûd Efendinin şeyhülislâm
olması ile boşalan Rumeli Kazaskerliğine getirildi.
Bu vazifedeyken 1547 (H.954)de vefât etti.
Eyyûb Sultân civârma defnedildi. Toplam şeyhülislâmlık
süresi üç yıl dokuz aydır.
Çivizâde Muhyiddîn Efendi, âlim, faziletli,
kibirden uzak, alçak gönüllü, haramlardan kaçan
bir zâttı. Cömert, yüzü nûrlu, hoş sohbet olup, güzel
ahlâkı üzerinde toplamıştı. Çoğu vakitlerini
ilim ve ibâdetle geçirirdi. Açık sözlü ve âdildi.
Zamânının bütün ilimlerinde mütehassıstı. Özellikle
fıkıh (İslâm hukûku) ilminde devrinin önde
gelen âlimlerindendir.
Eserleri:
1) El-îsâr fî Hall-il-Muhtâr (Hanefî mezhebi
fıkhına dâirdir), 2) Hüsn-ül-Kârî fit-Tecvîd
(Kırâat ve tecvid ilmine dâirdir), 3) Fetâvâ-i Çivizâde,
4) Telvîh adlı meşhûr fıkıh usûlü kitâbmm
bir bölümüne olan açıklaması, 5) Mîzân-ül Müddeiyyeyn
fî İkâmet-i Beyyineteyn, 6) Risâletün
fi Tahrîr-i Da’vâ el-Mülk.