ÇOCUK EDEBİYATI

ÇOCUK EDEBİYATI; Alm. Kinderliteratur
(f), Fr. Littérature (f) infantile, İng. Children literatüre.
Çocukların okumaları, öğrenmeleri ve
eğlenmeleri için edebî türlerin hemen hepsinde
yazılmış eserler. Bunlar arasında çocuk şiirleri,
hikâyeleri, masalları, romanları, tiyatroları sayılabilir.
Çocukların bilgi seviyeleri, psikolojik özellikleri,
yetişkinlerden ayrı kitaplar okumalarını
gerektirir. Bu kitapkır, dil, üslup, konu, fikir ve
tez bakımından çocuğun okuma, anlama, kavrama,
zevk alma derecesine uygun olmalıdır.
Daha çok basit bir konu, açık ve anlaşılır bir
dil, akıcı bir üslup ve çocuğun yaşına uygun bir
fikir örgüsü, bu eserlerin belli başlı özelliklerindendir.
Her yaşta olağanüstü konular, anlatımda
hareket çocuklar tarafından sevilir. Manzûmelerin
verimli ve kâfiyeli olması onlar için
çok mühimdir. Bilhassa küçük yaşlarda mânâyı
hiç düşünmeden tamâmen uydurma, anlamsız
kelimelerden meydana gelen, fakat kâfiye ve ses
benzeşmeleri yönüyle tekerlemeleri zevkle dinleyip
söylerler.
Meselâ; çocuklar 10 yaşlarına kadar masal
dinlemek ve okumaktan çok hoşlanırlar. Çünkü
eşyâları canlandırmaya ve olmayacak işlere meraklıdırlar.
Bu yaştan îtibâren mâcerâlı, esrârengiz
ve sürükleyici hikâyeler, romanlar, bilgi verecek kitaplar,
teknik eserler dikkatlerini çekmeye başlar.
Kız çocukları ev, çocuk bakımı, mutfak, örgü gibi
yayınlara da ilgi göstermeye başlarlar.
Eskiden yalnız çocuklar için bir edebiyât yapılması
düşünülmezdi. Büyükler için yazılan kitapları
çocuklar da okurdu. Hattâ dünyâda çocuk
edebiyâtının malı olan; Robinson Cruose, Gulliverfin
Gezileri, Alis Hârikalar Diyârmda gibi
eserler bile aslında çocuklar için yazılmış değildi.
Halk arasında anlatılan masallar da yalnız çocuklar
düşünülerek ortaya konmamıştır.Dünyâ edebiyâtında çocuklar için yazılmış
eserlerde eskiden yalnız öğretici ve yetiştirici olması
düşünülürdü. Bunların yanısıra eğlendiricilikl
8. yüzyıldan sonra dikkate alınmaya başlandı
ve bu husûsa çocuk eserlerinde yer verildi.Tertiplenişi,
resimleri ve eğlendiriciliği çocuklara
göre olan ;lk kitap John Newbery (1713-1767) tarafından
yayınlandı.
Dünyâ edebiyâtında çocuklar için yazılmış
meşhur kitaplar arasında Charles Perrault’un Geçmiş
Günlerin Masalları, La Fontaine’nin Fablleri,
Fenelon’un Telemak’ı, Grimm Kardeşlerin Çocuk
ve Âile Masalları, Andersen’in Çocuklara
Masallarfı, Collodi’nin Pinokyofsu, Arapların
Binbir Gece Masalları hatırlanabilir. Bunlara yukarıda
sayılan ve çocuklar tarafından olağanüstü
bir ilgi gösterilen Robinson Cruose, Gulliver’in
Gezileri, Alis Hârikalar Diyârında eserlerini de
ilâve etmek gerekir.
Dünyâ çocuk edebiyâtı yazarları arasında da
yukarıdaki isimlerden başka; Charles Dickens,
Charles Camb, Christoph Sehmid, Jules Verne,
D.Defoe, J.Swift, L.Carroll, Rudvard Kipling,
Comtesse de Segur Mark Twain, Louisa May Alcott,
Marcel Ayme’yi hatırlamak yerinde olur.
Türk çocuk edebiyâtı: Bizde çocuk edebiyâtının
sınırları içine giren gerek halk, gerekse
dîvân edebiyâtında eserler ve sayısız halk masalları
vardır. Bunlar, Türk cemiyetinin çeşitli konulardaki
anlayışlarını, değer hükümlerini ifâde
eden eserlerdir. Meselâ, Karacaoğlan’ın “Dinle
sana bir nasîhat edeyim” mısraı ile başlayan koşması,
Nâbî’ Efendinin Hayriyye-i Nâbîfsi, Vehbi’nin
Lütfiye’si bunlardandır. Ayrıca Arapça ve
Farsçadan çevrilmiş içlerinde bâzı didaktik (öğretici)
hikâyeler ve fıkralar yer alan kitaplar (Tûtînâme,
Kâbusnâme, Gülistân ve Bostan) uzun
zaman okunmuştur.
Tanzimâttan sonraki yıllarda batı dünyâsından
çocuk edebiyâtı eserleri tercüme edilmeye başlanmıştır.
îlk defâ La Fontaine’den, Jules Verne’den
kitaplar, Gulliver’in Gezileri gibi kitaplar
çocuk edebiyâtımıza girmiştir. Daha sonraları
telif çocuk eserleri de verilmeye başlanmıştır.
Tevfik Fikret Şermin, İbrâhim Alâeddîn Gövse
Çocuk Şiirleri, Fâruk Nâfız Çamlıbel Numaralar,
Bir Demette Beş Çiçek, Yusuf Ziyâ
Ortaç Kuş Cıvıltıları adlı şiir ve tiyatro kitapları
yazmışlardır. Masal dalında ise Eflâtun Cem
Güney Dertli Kaval, En Güzel Türk Masalları,
Bir Varmış Bir Yokmuş, Evvel Zaman İçinde,
Gökten Üç Elma Düştü gibi eserleriyle büyük
bir başarı sağlamıştır. Ziyâ Gökalp, Ahmed
Cevad Emre, Ömer Seyfeddin, Aka Gündüz,
M.Fuad Köprülü gibi şâir ve yazarların yanısıra
Orhan Seyfi Orhun, Enis Behiç Koryürek, NihalAtsız, Enver Nâci Gökşen, Ceyhun Âtıf Kansu gibi
edebiyâtçı ve yazarlar da çocuk edebiyâtı sâhasında
çeşitli türlerde çalışmalar yaptılar ve
eserler verdiler. Bu arada Kemâleddin Tuğcu,
Abdullah Ziyâ Kozanoğlu, Yavuz Bahadıroğlu
gibi yazarlar da çocuk romanları sâhasmda son
yıllarda başarılı oldular.
Çocuklar için ilk devamlı yayın İngiltere’de
(1788) çıkarılmış, bunu Fransa ve diğer ülkelerdeki
örnekleri tâkib etmiştir. Türkiye’de ilk çocuk yayını
olarak Mümeyyiz Gazetesi’nin aynı adla yayınladığı
haftalık nüshası gösterilir (1870). 1875’te
Sadâkat Gazetesi, 1878-1922 arası Tercümân-ı
Ahvâl Gazetesi çocuklar için haftalık ekler çıkardılar.
1880’de çocuklar için Bahçe Gazetesi
çıkarıldı. Aynı yıllarda on beş günlük; Çocuklara
Kırâat, Vâsıta-i Terakki, Çocuklara Arkadaş
dergileri yayınlandı.
İkinci Meşrûtiyete kadar İstanbul’da Çocuklara
Tâlim, Çocuklara Mahsus Gazete, Çocuklara
Rehber gibi gazeteler ve daha sonra da Tedrisât-
ı İbtidâiye Mecmûası, Çocuk Bahçesi, Çocuk
Duygusu, Çocuk Yurdu, Çocuk Dünyâsı,
Çocuk Dostu gibi haftalık, on beş günlük, aylık
dergiler çıkarıldı. 1923-43 arası yirmi yıl boyunca
Türkiye’de çıkıp kapanmış olan çocuk-öğrencigençlik
dergi ve gazetelerinin sayısı 90’a yakındır.
Doğan Kardeş dergisi 1945 yılından îtibâren yayınlanmaya
başlanmış, önce aylıkken 15 günlük ve
sonra haftalık olmuş, günümüzde aylık olarak çıkmaktadır.
Çocuk yayınları, çocukların beden, zihin ve
ruh sağlıkları bakımından çok çok önemlidir. Bu
yayınların denetlenmesi gâyesiyle 1927 yılında
“Küçükleri Muzır Neşriyâttan Koruma Kânunu”
adıyla 1117 sayılı kânun çıkarılmıştır.
15 Kasım 1*981 târihinde yayma başlayan Türkiye
Gazetesi Çocuk Dergisi millî düşünce, ahlâk,
örf ve âdetlere değer veren, taklitten, yapmacılıktan
uzak, çağın yeniliklerine ve gelişmelere
açık yayın politikası ile sâhasmda büyük başarı
sağlamıştır. Ülkemizin en çok satılan çocuk dergisi
olan Türkiye Gazetesi Çocuk Dergisi de dâhil olmak
üzere İstanbul’da bugün 30’dan fazla çocuk
dergisi yayınlanmaktadır. Çeşitli gazeteler, bankalar,
yayınevleri, kişiler ve kuruluşlar bu sâhada
neşriyât yapmaktadırlar.