Çola HANEDANI, Güney Hindistan’da hüküm
sürmüş Tamil hükümdarlık ailesi. Çok
eskiye dayanan geçmişi tam olarak bilinmemekle
birlikte, çatıkam edebiyatınm(*) ilk
örneklerinden önceki bir tarihte, verimli
Kaveri Vadisinde ortaya çıktığı sanılmaktadır.
En eski başkenti Uraiyur’du (bugün
Tiruçhçhirappalli).
Ortak ataları olan efsanevi kral Karikalan
aracılığıyla soylarım eski Uraiyur ailesine
dayandıran Andhra ve Dekkan’daki küçük
aileler, toplu olarak Çola ya da Çoda adıyla
tanınıyordu. Çola ülkesi ise güneydeki Vaigai
Irmağından başkenti Kançi (Kançhipuram)
olan kuzeydeki Tondaimandalam’a
kadar uzanıyordu. Klasik Tamil edebiyatının
önemli bir bölümü ile Tamil mimarlığının
büyük anıtları, Şivacılığın yeniden canlandığı
ve güneye özgü bir Vişnuculuğun
geliştiği çankam döneminden kalmadır. Çola
kralları .döneminde mali yönetim, köylerdeki
özyönetim ve sulama kesin kurallara
bağlanmıştı.
Çola kral ve imparatorları yerine göre
Parakeşarivarman ya da Racakeşarivarman
unvanlarıyla anılırdı. Bu nedenle hanedanın
kronolojik çizgisi tam anlamıyla çözülememiştir.
Vicayalaya’mn (hd 850-870) Pallava
bölgesinde giriştiği işgali, daha sonra I.
Adıtya (hd 870-907) sürdürdü. Pandyalarm
başkenti olan Madurai’yi yıkan kişi olarak
tanınan I. Parantaka (hd 907-y. 953) Seyla
n l I i s t i l a c ı l a r ı yenerek 926-42 a r a s ı n d a
Çola ile Pandya topraklannı birleştirdi.
Rashtrakutalar ile uzlaşmaya vararak 940’ta
Nelor’u aldı; ama Rashtrakutalann kralı
III. Krişna da Tondaimandalam’ı ele
geçirdi.
Yetenekli bir yönetici olan I. Racaraca (hd
985-1014) Vengi’yi (Godavari çevresindeki
yöreler) savundu ve Gangavadi bölgesini
(bugün Karnataka eyaleti) işgal ederek Batı
Ganga hanedanını ortadan kaldırdı. 996’ya
doğru Kerala’yı (Çera ülkesi) ve Seylan’ın
(bugün Sri Lanka) kuzey kesimini ele
geçirdi. Bu savaşlarda kazandığı ganimetle
Tancor’da büyük Brhadişvara Tapınağı’nı
yaptırdı. 1014 öncesinde Laksha Dvipa ve
Maldiv Adalarım aldı.
Racaraca’nın oğlu I. Racendraçola Deva
(hd 1014-44) hükümdarlığın sınırlarını daha
da genişletti. Oğullarından birini Madurai’
de tahtta bırakarak, Seylan’ın fethini tamamladı.
Dekkan Yarımadasını aşarak (y.
1021) Ganj Irmağına ulaştı ve Ganj’dan
aldığı suyu yeni başkent Gangaikondaçolapuram’a
getirtti. Malaya Yarımadası ve
Takımadalarının bir bölümünü ele geçirdi.
Racadhiraca (hd 1044-54) Pandyalara ve
Çeralara karşı savaştı. 1046’da Batı Çalukya
hükümdan I. Someşvara’yı yenilgiye uğrattıysa
da, Çalukyalarla savaştığı Koppam
Çarpışması’nda öldürüldü (1054). Çola hükümdarı
Viraracendra (hd 1063-69) Çalukya
hanedanını Dekkan sınırlan içinde etkisiz
hale getirmeye çalıştı. Ama onun ölümünden
sonra Vikramaditya Çalukya, Çola
hanedanı içindeki çatışmalardan yararlanma
fırsatını buldu.
Miras yoluyla hem Çola, hem de Doğu
Çalukya tahtına geçen I. Kulottunga (hd
1070-1122) akıllıca bir politika izleyerek
Dekkan’dan vazgeçti ve doğu kıyılannda
birliği sağlamaya yöneldi. 1166’dan sonra
Çolalar, Pandyalar ve yeniden bağımsızlığını
kazanmış olan Seylan arasında Pandya
tahtının kime geçeceği sorunu üzerinde
sonu gelmeyen çekişme ve çatışmalar baş
gösterdi.
1216’dan sonra Hoysala hükümdarlan Ço- <-
la ülkesinden toprak koparmaya başladı;
eskiden Çolalara bağlı olan feodal beyler
bağımsızlıklarını ilan etti; kuzeydeki devletler
de bu çatışmalara karıştı. Bu kanşıklıklardan
yararlanan Pandyalar 1257’de Çola
ülkesini fethetti. Böylece Çola hanedanı da
1279’da ortadan kalktı.
