çoktonluluk

çoktonluluk, müzikte, birbirinden farklı
iki ya da daha çok sayıda tonaliteye (bestede
kullanılan birbiriyle ilişkili nota ve
akorlar dizisi) aynı anda yer verilmesi.
Yalnızca iki tonalitenin kullanılmasına bazen
ikitonluluk da (bitonalite) denir.
Çoktonluluk ilk kez 20. yüzyılın başlannda
ortaya çıktı. Stravinsky Petruşka’smda do
majör ile fa ft majörü birleştirerek (piyano
klavyesi göz önüne getirilirse) “siyah tuşlarla
beyaz tuşlan karşı karşıya” kullandı.
Sergey Prokofiev’in Opus 17 Sarcasm’ı (Acı
Alay) sağ eldeki fatfminör tonaliteyi sol
eldeki si bemol majör tonaliteyle karşı
karşıya getirir; Darius Milhaud’nun Saudades
ao Brasil’inde de do tonundaki melodi
la bemol majör tonunda bir eşlikle birleştirilmiştir.
Bu tür tonalite birleştirmeleri,
Wagner sonrası kromatizminin mantıksal
sonucu olan diyatonik armoni uygulamalannın
20. yüzyıldaki uzantılan sayılabilir.
çoktürel tepkime bak. heterojen tepkime
Çokueler bak. Baçokueler
çokuluslu şirketler, yatınm ya da ortaklık
yoluyla ya da şubeleri aracılığıyla, kurulduğu
ülke dışındaki ülkelerde de etkinlik
gösteren şirketler. Çokuluslu şirketler özellikle
II. Dünya Savaşı ertesinde ortaya
çıkmış, 1960’lardan sonra da sayıları ve
etkinlik alanlan giderek artmıştır. Uluslararası
sermaye dolaşımının önemli bir bölümü
günümüzde çokuluslu şirketler aracılığıyla
gerçekleşir. Önceleri, mülkiyeti ya da birden
çok ülkeye dağılmış şirketleri niteleyen
“çokuluslu” terimi zamanla bugünkü anlamını
kazanmıştır.
Çokuluslu şirketler temel etkinlik biçimlerine
göre sınıflandırılabilir. Kuruldukları
ülke dışındaki ülkelerde doğal kaynakları
işletmek ve hammadde sağlamak üzere
etkinlikte bulunan şirketler, çokuluslu şirketlerin
en eskileridir. Azgelişmiş ülkelerde
kollan bulunan çokuluslu şirketlerin büyük
bölümünü günümüzde bunlar oluşturur.
Ticarete yönelik çokuluslu şirketler, gittikleri
ülkelerde ana şirket ürünlerini pazarlar.
Bu şirketler ayrıca ev sahibi ülkelerde ana
şirket ürünlerinin benzerlerini imal eder ya
da ürünün ana ülkeden gelen parçalarının
montajını yaparak pazara sunar.
Üretime yönelik çokuluslu şirketler, bir
ürünün tamamını ya da bir bölümünü ..ana
ülke dışındaki çeşitli ülkelerde üretir. Üretim
sürecine uluslararası nitelik kazandıran
bu tür şirketler, üretim maliyetlerinin düşük
olduğu, özellikle de ucuz işgücü bulunan
ülkeleri seçer.
Son olarak, teknik ve mali danışmanlık
gibi yüksek uzmanlık gerektiren etkinlikte
bulunan çokuluslu şirketler de vardır.
Uluslararası ticaret, yatırım ve üretim
alanlarında günümüzde önemli payı bulunan
çokuluslu şirketlerin, azgelişmiş ülke
ekonomilerine katkısı yoğun tartışma konusudur.
Çokuluslu şirketlerin, gelişmiş ülkelerden
teknoloji transferi yapması ve ev
sahibi ülkelerde istihdam yaratması bu şirketlerin
olumlu etkileri arasında sayılır.
Buna karşılık çokuluslu şirketlerin,ev sahibi
ülkelerin kaynaklannı sömürdüğü, azgelişmiş
ülkelerden gelişmiş ülkelere yönelik
değer aktanmında önemli rol oynadığı ve
ulusal devletlerin egemenliğini tehdit eden
birer güç durumuna geldiği öne sürülmektedir.