Cooley Boğası Destanı

Cooley Boğası Destanı, İngilizce t h e
c a t t l e r a i d o f c o o l e y . İrlanda Gaelcesinde
t â i n b ö c u a i l n g e , eski İrlanda edebiyatında
destansı öykü. Boz Cooley boğasını ele
geçirmek için Ulster ile Connaught arasındaki
çatışmayı konu alan Ulster kahramanlık
öykülerinin en uzunudur. Arasına manzum
bölümler serpiştirilmiş bir düzyazı
metinden oluşan öykü, büyük olasılıkla,
Romalı şair Vergilius’un yapıtı Aeneis gibi
destanları okumuş bir yazar tarafından kaleme
alınmıştır. The Book o f the Dun
Cow’da (y. 1100; Boz İnek Kitabı) bazı
bölümleri korunmuş olan öykü, ayrıca The
Book o f Leinster (y. 1160; Leinster Kitabı)
ile The Yellow Book o f Lecan’da (14. yy
sonlan; Lecan’ın Şan Kitabı) yer alır.
Erken dönem kısa İrlanda öykülerinin en
yetkinlerini andıran canlı anlatımına ve
nükteli diyaloglarına karşın tutarlı bir sanat
yapıtı sayılamaz. Ayrıca düzeltmeler ve
eklenen bölümler destan metnini bozmuştur.
Yapıt üzerinde sonradan yapılan oynamalar
İrlanda üslubundaki yozlaşmaya örnektir.
Bu yüzden edebiyat tarihçileri için
özel önem taşır.
Destanda, Connaught’un savaşçı kraliçesi
Medb (Maeve) ile kocası Ailill, birbirlerinin
serveti üzerinde anlaşmazlığa düşerler.
Ailill, ak boynuzlu boğanın sahibi olarak
üstünlüğünü güvenceye alınca, Medb ondan
daha da ünlü olan boz Cooley boğasını
Ulster’lıların elinden almaya karar verir.
Bir kadın bilici, gelecek felaketlere karşı
Medb’i uyardığı halde, Connaught ordusu
Ulster üzerine yürür. Bir beddua yüzünden
bir süre Ulster savaşçılarının eli kolu bağlanır;
ama bedduadan etkilenmeyen Ulster’lı
genç kahraman Cü Chulainn tek başına
Connaught ordusunu durdurur. Savaşın doruk
noktası, Cü Chulainn ile Connaught’ta
sürgünde bulunan dostu ve süt kardeşi Fer
Dı’ad arasında üç gün süren dövüştür. Cıi
Chulainn dövüşü kazanır; aldığı yaralardan
ve yorgunluktan ölmek üzereyken Ulster
ordusu yardıma gelerek düşmanı bozguna
uğratır. Ama boz boğa, Connaught’un eline
geçmiş ve Ailill’in ak boynuzlu boğasını
yenmiştir. Bunun üzerine barış yapılır.
Medb’in biliciyle konuşması ve Cü Chulainn’in
Connaught öncü güçleriyle karşılaşması
gibi bazı olağanüstü dramatik sahneler,
öykünün gevşek yapısı sayesinde bozulmadan
korunabilmiştir. Hiç kuşkusuz destanın
en güzel bölümü, Connaught sarayında
Ulster’lı bir sürgün olan Fergus’un geçmişe
dönerek Medb ve Ailill’e Cü Chulainn’in
gençliğinde gösterdiği yiğitlikleri anlattığı
sahnedir.