ÇÖZELTİ

ÇÖZELTİ; Alm. Lösung (f), Fr. Solution (f),
İng. Solution. Bir maddenin diğer bir madde içerisinde
moleküler seviyede homojen olarak dağılmasıyla
meydana gelen karışım.
Çözeltilerin çözücü ve çözünen olmak üzere
iki bileşeni vardır. Genellikle bu iki bileşenden
miktarca fazla olanına çözücü, diğerine ise çözünen
denmektedir. Bileşenlerin miktarlarının birbirine
yakın olduğu durumlarda çözücü-çözünen
ayrımı keyfîdir. Bu durumda bileşenden söz etmek
daha yerinde olur. Çözeltileri, bileşiklerden ayıran
en önemli özellik çözeltinin, homojenliği kaybolmaksızın,
bileşiminin belli sınırlar içinde değiştirilebilmesidir.
Çözeltiler çözücünün sıvı ve katı durumda
bulunuşuna göre sınıflandırılırlar önemli çözelti
tipleri şunlardır:1. Sıvı-Sıvı Çözeltiler (su-alkol)
2. Sıvı-Katı Çözeltiler (su-tuz)
3. Sıvı-Gaz Çözeltileri (su-karbondioksit)
4. Katı-Sıvı (çinko-civa)
5. Katı-Gaz (palladyum-hidrojen)
6. Katı-Katı (bakır-çinko)
Çözeltilerin konsantrasyonları (derişimleri):
Çözeltide çözünmüş bulunan maddenin miktarını
belirtmek için yerine göre muhtelif konsantrasyon
(derişim) terimleri kullanılır. Meselâ
çözeltinin 100 gramında bulunan çözünmüş madde
miktarı bilinmek isteniyorsa başka, 100 mililitresinde
bulunan çözünmüş madde soruluyorsa
başka terim kullanılır. Değişik maksatlarla çok
kullanılan muhtelif konsantrasyon terimleri şunlardır:
Çözeltilerin yüzde bileşimi: Bir çözeltinin
100 gramında çözünmüş olan maddenin gram miktarına
çözeltinin yüzde bileşimi veya kısaca çözeltinin
yüzdesi denir. Meselâ % 10’luk tuz çözeltisi
denince 100 gramında, 10 gram tuz ve 90
gram su bulunan çözelti akla gelir.
Âdi konsantrasyon: Bir çözeltinin birim hacminde
çözünmüş bulunan maddenin gram miktarına
o çözeltinin “konsantrasyonu” adı verilir. Genellikle
100 mililitresinde çözünmüş bulunan maddenin
gram cinsinden kütlesi alınır ve buna “yüzde
konsantrasyon” adı verilir.
Molarite (Molar konsantrasyon): Bir çözeltinin
litresinde çözünmüş olarak bulunan çözünmüş
madde mol sayısına o çözeltinin molaritesi
veya molar konsantrasyonu adı verilir. Meselâ
1 molar sülfürik asit çözeltisi denildiği zaman
çözeltinin bir litresinde 1 mol (yâni 98 gram) sülfürik
asit (H2S04) bulunan çözelti anlaşılır.
Normalite: Bir çözeltinin litresinde çözünmüş
olarak bulunan çözünmüş madde ekivalent
(eşdeğer) gram sayısına o çözeltinin normalitesi
denir. Bu târifi anlamak için “ekivalent gram sayısını
bilmek lâzımdır. (Bkz. Eşdeğer Ağırlık)
Molalite: Bir çözeltinin bir kg çözücüsü başına
çözünmüş madde mol sayıdır. Bu konsantrasyon
terimi ebülyoskopi ve kriyoskopide kullanılır.