DANDANAKAN SAVAŞI

DANDANAKAII SAVAŞI; Çağrı ve Tuğrul
beylerin Gaznelilere karşı Dandanakan’da kazandıkları,
Büyük Selçuklu Devletinin kuruluşuna
yol açan zafer.Selçuklu liderleri Dâvûd Çağrı ve Tuğrul
beyler, Oğuz boylarını yerleştirecek bir yurt bulup,
devlet kurmak için geçici olarak kaldıkları
Horasan’da, o bölgelere hâkim olan Gaznelilerle
mücâdele hâlindeydiler. Yirmi seneden fazla
devâm eden bu mücâdelelerin çoğunu Selçuklular
kazanmış ve Gazne şehirlerinden bâzılarını
ele geçirmişlerdi. Gaznelilerin baskıları, Selçukluları
daha çok mücâdeleye sevk ediyordu.
Selçukluların, Gazneli Sultânı Mes’ûd’un 70.000
süvâri, 30.000 piyâde ve 60 muhârebe filinden müteşekkil
ordusunu 1038 yılında Serahs’da yenmeleri,
Gaznelileri haklı olarak endişelendirmişti.
Nitekim Sultan Mes’ûd büyük bir hazırlıktan
sonra 1040 senesinin Mayıs ayında, ordusunu tekrar
Serahs’a doğru harekete geçirdi. Selçuklular,
Gazne ordusunun geçeceği yerlerdeki su kaynaklarını,
kuyuları körelterek geriye çekiliyorlardı.
Selçuklu ordusunun baş komutanı Dâvûd Çağrı
Bey, arasıra süvârî birlikleriyle baskınlar yaparak
Gazne ordusunu hırpalıyor, sonra çöle doğru
çekilerek, Gaznelileri kendisini tâkibe mecbûr
ediyordu. Sultan Mes’ûd, Merv ve Serahs şehirleri
arasında Kum Çölü kenarında, suları ve kuyuları
bol Dandanakan Kalesine doğru savaşarak ilerleyip,
askerin susuzluğunu gidermek istiyordu. Lâkin
Dandanakan Kalesine geldiklerinde, bütün su
kuyularının köreltildiğini gördüler. Kuyuları tekrar
işler hâle getirmek teşebbüsünü kabul etmeyen
Sultan, daha ileride suya yetişmek üzere harekete
devâm edince, susuzluk, açlık, yorgunluk Gazne
ordusu arasında fikir ayrılıklarına sebeb oldu. Hattâ
birbirleriyle kavgaya başladılar. Hâdise büyüdü.
Askerler arasında Sultan Mes’ûd’a karşı bir soğukluk
meydana geldi. Sultânın yanından ayrılmak
ve onu kendi hâline bırakmak için birbirlerini teşvike
başladılar. Bu durumu fırsat bilen Dâvûd
Çağrı Bey, askerlerini topyekün hücûma geçirdi.
Kanlı bir çarpışma başladı. Bitkin hâlde bulunan
Gazneli ordusu dağılmaya, hattâ kaçmaya başladı.
Sultan Mes’ûd’un hassa ordusunu teşkil eden Gulamlardan
bir kısmı Selçuklular tarafına geçince,
Gazne ordusu iyice dağıldı. Sultan Mes’ûd ve veziri,
kaçan askerlerin geri dönmeleri için var güçleri
ile çalıştılar. Fakat bozgun bir defâ başlamış asker
dağılmıştı. Bütün çabalara rağmen toplamak
mümkün olmadı. Artık Selçuklu akıncıları sultanın
karargâhına kadar yaklaşmıştı. Harp meydanında
sebatla direnmeye çalışan Sultan Mes’ûd’a:
“Sultânım! Bekleyecek zaman değildir. Ordu
dağıldı, hassa askerleri bizi terk edip karşı tarafa
geçtiler. Tehlikeli bir duruma düştük. Önümüz ve
arkamız sarılmış durumda. Beklemenin ne faydası
var. Acele burayı terk edelim!..” dediler.
Bunun üzerine Sultan Mes’ûd, yüz kadar askeriyle
harp meydanını terkedip güçlükle kurtuldu.Gazne ordusunun bütün hazîneleri, malları ve
silâhları ele geçirildi. Bu zaferden sonra kurulan
Büyük Selçuklu Devleti, Horasan ve Harezm’in en
güçlü devleti hâline geldi.