DARI,

Aim. Hirsel (f), Fr. Millet (m), İng. 1. Millet 2.
Maize, corn. Familyası: Buğdaygiller (Gramineae).
Türkiye’de yetiştiği yerler: Güneydoğu, İç Anadolu,
K a rad en iz , Ege, M a rm a ra ve Doğu Anadolu
bölgelerinde.
Bir Çenekliler sınıfının buğdaygiller familyasından,
tohumları buğday gibi besin maddesi olarak kullanılabilen,
bir veya çok yıllık bitki. Memleketimizde insan
gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Van
gölü kıyı bölgelerinde ve Hakkâ ri’de darı türlerinden
biri olan cin darı kavrulup taştan geçirilerek kavuzlarından
ayrılır.Dane kısmı süt ve ayranla karıştırılır ve bir
nevi ekmek yapılır. Ayrıca, bozanın ham maddesi darıdır.
Mısır (Bak.. Mısır) bundan başkadır.
Koca darı Muğla ve Hatay bölgesinde ekmeğin ham
maddesidir. Ekmeği arpa ekmeğinden lezzetlidir. Koca
darı nişastası dokuma sanayi için çok elverişlidir.
Ayrıca bu çeşit maddeler ile sondaj burgularının sıkışmasına
engel olacak maddeler imalinde istifade edilir.
Darının yeşil kısımlarında bitki genç iken “durrin” denilen
bir glikozit bulunur. Bu hayvanları zehirleyebilir.
Onun için hayvanlara darılar çok taze ve yeşil iken
yedirilmemesi lâzımdır. Bu gibi taze otlan, gölgede 24
saat k uruttuktan sonra hayvanlara vermelidir. Yurdumuzda
en çok darı yetiştirilen illerimiz, sırası ile: Urfa,
Diyarbakır, Zonguldak, Muğla, Siirt, Aydın, Hatay,Bitlis ve Adıyaman’dır.
İklim İstekleri: Esas itibariyle tropik iklimin yerli
ürünüdür. Fakat, mutedil iklime de iyi adepte olmuştur.
Fazla yağıştan zarar görmez. K um d a n ve cin darı fazla
rutubetten hoşlanmazlar. Darı tohumları 8-12 derecede
çimlenirler. Darılar kurağa dayanıklıdır. Fakat kurakta
gelişmeleri durgunlaşmaktadır. Kuraklık geçince hızlı
gelişmelerine devam ederler.
Toprak istekleri: Koca darı, çok değişik toprak tipleri
üzerinde yetişir ve iyi mahsûl verir. Fakat en yüksek
verim; kumlu-killi topraklar üzerinde sağlanır. Kökleri
çok derinlere inebilir. Diğer darı çeşitleri daha yüzden
kök sistemine maliktirler. Fakat çok değişik toprak
tipleri üzerinde yetişebilirler. Toprakların organik maddelerce
zengin olması, verimin daha fazla olmasını
sağlar.
Toprak işlemesi, ekimi, hasat ve harman: Toprak
pullukla sürüldükten sonra, diğer toprak işleme âletleri
ile ikilemeye ve gerekirse üçlemeye tâbi tutulur. Kâfi
miktarda rutubet mevcut ise sun’î gübre veya çiftlik
gübresi verilir. En iyi ekim zamanı mısır ekiminden
takriben 2 hafta sonradır. Toprak sıcaklığı 13-15 derece
olmalıdır. En iyi ekim şekli, âletlerle sıraya ekimdir. Sıra
arası 80-100 cm. ve sıra üzerinde 30-35 cm. olması
gerekir. Ekim derinliği toprağın durumuna göre 1-3 cmDekara atılacak tohum miktarı 0,5-5 kg. kadardır.
Tohumlar çimlendikten sonra, gerekli zamanlarda
çapalama ve sulama işleri yapılır. Dane mahsülü için
yetiştirilen darıların hasadı, danelerin renkleştiği
zamandan birkaç gün sonra biçilir. Bir müddet demet
halinde kurutulur. Daha sonra demetler toplanır, harmanedilir ve savrulur.