de Valois, Dame Ninette

asıl adı e d r is
s t a n n u s (d. 6 Haziran 1898, Blessington,
Wicklow Kontluğu, İrlanda), Irlandalı dansçı,
koreograf ve Vic-Wells Balesi’nin (sonradan
Sadler’s Wells, bugün Kraliyet Balesi)
kurucusu. Türk balesinin kuruluşuna da
büyük emeği geçmiştir.
Cecchetti ile çalıştıktan ve pantomim, revü
ve operalarda dansçı olarak deneyim kazandıktan
sonra, 1923’te Diaghilev topluluğunun
konuk sanatçısı oldu ve Londra’da
Koreografik Sanatlar Akademisi’ni kurdu.
Ayrıca Dublin’deki Abbey Tiyatrosu’nda
Lennox Robinson ve Cambridge’deki Festival
Tiyatrosu’nda Terence Gray için baleler
sahneledi.
1931’de Camargo Topluluğu için yaptığı
Job (İş) adlı bale büyük başarı kazandı. De
Valois’mn Old Vic Tiyatrosu’nun yönetmeni
Lilian Baylis ile giriştiği işbirliği sonucunda
1931’de Vic-Wells Balesi ile Sadler’s
Wells Okulu kuruldu. De Valois Invitation
to the Ballet (1937; Baleye Davet) ve Come
Dance With Me (1957; Gel Benimle Dans
Et) adlı kitaplarında bu topluluğun kuruluşuyla
1956’da Kraliyet Balesi adını alması
arasında geçenleri anlattı. Vic-Wells Balesi’nde
başyönetmenliğinin yanı sıra Checkmate
(1937; Satranç), Don Quixote (1950)
gibi birçok balenin koreografisini yaptı.
William Hogarth’m oymabaskı dizisinden
esinlendiği The Rake’s Progress (1935; Hovardanın
Sonu) ve Thomas Rowlandson’in
aynı adlı bir karikatürünü model aldığı The
Prospect Before Us’ta (1940; Bizi Bekleyen)
olduğu gibi koreografik malzemelerini Ingiliz
geleneğinden alarak eşsiz bir ulusal baleyarattı. Baleleri, erkek dansçılar için önemli
roller içeriyor, onlara, sanatlarını gösterebilmeleri
için olanak veriyordu.
1947’de Milli Eğitim Bakanlığı’nın çağrısı
üzerine Türkiye’ye giden de Valois, 6 Ocak
1948’de İstanbul’da Yeşilköy’de açılan ilk
Türk bale okulunu kurdu ve yönetti. Bu
okul 1950’de Ankara’ya taşınarak Ankara
Devlet Konservatuvarı’na bağlandı. De Valois
Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde
Hovardanın Sonu, Satranç ve Ferit Tüzün’
den Çeşmebaşı gibi baleler sahneledi. Birçok
öğrenci yetiştirerek ve daha sonra İngiltere’den
ünlü öğretmenler göndererek Türkiye’de
bale sanatının kurumlaşmasına katkıda
bulundu.
Türk hükümetince Devlet Kültür Nişanı,
kendi ülkesince de 1951’de D.B.E. (Dame
of the British Empire) nişanıyla onurlandırılan
de Valois, 1963’te Kraliyet Balesi başyönetmenliğinden
emekliye ayrıldı.