DENİZ OTOBÜSÜ

DENİZ OTOBÜSÜ; Alm. Tragflügelboot (n),
Fr. Hydrofoil (m), İng. Hydrofoil. Çalışma şartları
uçağın havada uçma prensibinden hareket edilerek
yapılan gemi şeklinde deniz aracı.
Gövdelerinde bulunan kızaklar su içindeki
hareketi esnâsında, uçakların havada uçması durumunda
kanatların aerodinamik şeklinden doğan
kaldırma kuvveti gibi bir kuvvet ortaya çıkarır.Aracın sürati arttıkça kızakların üstünden geçen su
akımının meydana getirmiş olduğu kaldırma kuvveti,
teknenin tamamen suyun üstüne çıkmasına yeter.
Diğer deniz araçlarında motor gücünün büyük
bir kısmını yutan sürtünme ve dalgaların meydana
getirmiş olduğu direnç ortadan kalktığı için,
hızın büyük miktarda artmasına ve sarsıntısız bir
durumun ortaya çıkmasına vesile olur.
Uçaklarda havanın yoğunluğunun suya nazaran
çok düşük olması sebebiyle kanatlar büyük
olmak zorundadır. Buna karşılık deniz otobüsünde
suyun yoğunluğunun yüksek olması kızakların
(kanatların) küçük tutulmasına sebeb olmuştur.
Deniz otobüsleri kullanma maksatlarına göre
üçe ayrılır:
1. Yüzeyi yalayan deniz otobüsü,
2. Suya gömülü deniz otobüsü,
3. Hafifçe batan deniz otobüsü.
Bunlardan ilk ikisi en çok kullanılır.
Yüzeyi yalayan deniz otobüsü: Sivil maksatlar
için en çok kullanılan tiptir. Araç, kanatların
dalgalar üzerindeki hareketi esnasında kaldırma
kuvveti azalacağından suya batar. Kanatların
büyük bir kısmının suya batmasından dolayı da
kaldırma kuvveti yeniden artar. Bu araçlarla 60 deniz
mili sürate erişilmiştir.
Suya gömülü deniz otobüsleri: Bu tip de diğerlerinden
farklı olarak suyun yüzeyini dikey olarak
keser. Ayakların altında bulunan kanatlar kaldırma
kuvvetini temin etmeye yarar. Aracın ön tarafında bulunan
bir sonar cihazı dalgaların yüksekliğini tesbit
edip, en uygun kuvveti veren açıya ayarlar.
Yukarıda anlatılan deniz otobüslerinin dışında
aracın su yüzeyinde daha fazla kaldırılarak,
sürtünme kuvvetlerinin en düşük seviyeye indirilmesi
maksadıyla merdiven tâbir edilen yeni bir
araç daha geliştirilmiştir. Bu modelde suya daldırılan
basamaklı kanatlarla, kaldırma kuvvetinin
artması sağlanır.
Deniz otobüslerinde gövde ağırlığının takriben
% 80-90’ı teknenin ön tarafında bulunan büyük kanat
tarafından taşınır. Ağırlığın geriye kalan kısmı
dümen vazifesini gören küçük kanada yüklenir.
Bu araçlarda tahrik aracı olarak dizel motorları
kullanılır. Manevra kâbiliyetinin fazla olması ve
süratli olması için bâzılarında gaz türbini kullanılır.Bu tür araçların târihi 1900’lere uzanmaktadır.
İlk araştırma Alexander Graham Bell’e dayanmaktadır.
Korunmuş denizlerde yolcu taşımacılığında
ve açık denizlerde devriye maksadıyla artarak
kullanılmıştır. İkinci Dünyâ Savaşından sonra
Avrupa’da nehir taşımacılığında da kullanılmıştır.
Günümüzde geliştirilerek kullanılmaktadır.
Memleketimizde İstanbul (Kabataş)-Yalova,
Kartal-Yalova, İstanbul-Bostancı, Bostancı-Bakırköy,
Kartal-Adalar, hatlarında deniz otobüsleri
kullanılmaktadır (1993).