Deniz Ulaşım Yasaları

İngiliz tarihinde,
özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda etkili olan ve
ticari taşımacılığın yalnızca İngiliz gemileriyle
yapılmasını öngören yasalar. Başlangıçtaİngiliz gemiciliğini savaş döneminde
de yararlanılabilecek biçimde geliştirmek
amacıyla çıkartılan yasalar, zamanla ülke
ticaretini korumak için alınan önlemlerin
bir parçası durumuna gelmiştir.
Deniz Ulaşım Yasalarinın ilki 1381’de
kabul edildi. Ama o dönemde gemi sayısının
azlığı nedeniyle uygulama alanı bulamadı.
16. yüzyılda, Tudor hanedanı döneminde,
İngiliz denizciliğini korumaya yönelik
çeşitli önlemler alındıysa da, bunlar öteki
ülkelerin misillemelerine yol açtığından, bir
süre sonra iptal edildi. Bu tür önlemler,
koloni döneminin başladığı 17. yüzyılda,
gerçekten uygulanma olanağı buldu.
1651’de Cromwell Cumhuriyeti döneminde
kabul edilen Deniz Ulaşım Yasası, o zamanlar
İngiltere’nin en büyük ticari rakibi olan
Felemenk’i hedef alıyordu. Yasa, Avrupa
ülkelerinden ithal edilen malların İngiliz
gemileri ya da o malı ihraç eden ülkenin
gemileriyle taşınmasını öngörüyordu; Asya,
Afrika ve Amerika’dan İngiltere, İrlanda,
ya da herhangi bir İngiliz kolonisine gönderilen
mallar ise yalnızca İngiltere’nin ya da
söz konusu koloninin gemileriyle taşınabilecekti.
Balık ithalat ve ihracatı ile kıyı
ticareti ise yalnızca İngiliz gemileriyle yapılabilecekti.
Yasada 1660’ta bazı değişiklikler
yapıldı ve İngiliz kolonilerinden doğrudan
İngiltere’ye, İrlanda’ya ya da bir başka
İngiliz kolonisine gönderilecek malların listeler
halinde dökümünün yapılması karara
bağlandı. Listede yer alan mallar arasında
şeker (1739’a değin), indigo (çivit) ve tütün
bulunuyordu; bunlara 18. yüzyılda pirinç ve
melas eklendi. Listede yer almayan mallar,
İngiliz gemilerine yüklenip kolonilerden
doğrudan yabancı ülkelere gidebilecekti.1664’ten başlayarak Avrupa ülkelerinden
İngiliz kolonilerine gönderilen malların İngiltere
üzerinden taşınması zorunluluğu getirildi.
İskoçya, Birleşme Yasası’yla (1707)
İngiltere’yle eşit ayrıcalıklar elde edene
değin yabancı bir ülke olarak kabul ediliyordu;
İrlanda ise 1670-1779 arasında çıkartılan
denizcilik yasalarından yararlandırılmadı.
17. yüzyılın sonlarından başlayarak, İngiliz
ticaretinin gelişmesine ve gemilerin tonajının
artmasına karşın, bu önlemlere karşı
çıkanlar, bu gelişmenin deniz ulaşım yasalarına
bağlanamayacağını ve navlun fiyatlarındaki
yükselmenin İngiliz mallarının rekabet
olanağını azalttığını ileri sürdüler. Önceleri,
koloni tüccarları bu yasaların kendilerine
sağladığı pazardan yararlandılar; ama
1764’te yasalarla getirilen kısıtlamalar daha
da artınlınca İngiltere’nin Amerika’daki
kolonilerinde, sonunda ayaklanmaya yol
açan huzursuzluklar başladı. Amerika’daki
kolonilerin bağımsızlığını kazanması, deniz
ulaşım sisteminde ilk ciddi gediği açtı ve o
tarihten sonra yasalar eskisi kadar katı bir
biçimde uygulanmamaya başladı. 1822’de
liste uygulaması bırakıldı ve yasalar 1849 ve
1854’te yapılan düzenlemelerle yürürlüktenkaldırıldı.