DEVLET PLÂNLAMA TEŞKİLÂTI (DPT)

D E V L E T PLÂNLAMA T E Ş K İL Â T I (D P T );
ülke kaynaklarının verimli bir şekilde kullanılmasını
ve kalkınmanın hızlandırılmasını sağlamak,
ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı
plânlı bir şekilde yürütmek, uzun süreli kalkınma
plânları ile yıllık programlar hazırlamak ve bunların
uygulanmasını tâkib etmek gâyesiyle kurulmuş,
Başbakanlığa bağlı kuruluş.
Devlet Plânlama Teşkilâtı, ilk defâ 30 Eylül
1960’da 91 sayılı kânunla kuruldu. Ekonomik,
sosyal ve kültürel kalkınmanın bir plâna bağlanacağı,
1961 Anayasası’nın 129. maddesinde yer aldı.
8 Haziran 1984 târih ve 223 sayılı kânun hükmünde
bir karamâme ile yeniden düzenlenen DPT;
Plânlama Teşkilâtı Müsteşarlığı ile Yüksek Plânlama
Kurulundan meydana gelir. Başbakanın başkanlığında
ilgili devlet bakanı, Mâliye ve Gümrük,
Tarım, Orman ve Köy İşleri, Sanâyi ve Ticâret,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlan ile DPT Müsteşarından
kurulu olan Yüksek Plânlama Kurulu;
ekonomik, kültürel ve sosyal kalkınmayı ve politika
hedeflerini plânlamada Bakanlar Kuruluna
yardımcı olur. DPT müsteşarlığı, Bakanlar Kurulunun
tasdik ettiği esaslar ve hedefler doğrultusunda
uzun vâdeli kalkınma plânı ve yıllık programları
hazırlar. Uzun vâdeli kalkınma plânı Başbakanlığa
sunulduktan sonra, Yüksek Plânlama
Kurulunca incelenir ve Bakanlar Kuruluna iletilir.
Burada kabul gördükten sonra da TBMM’nin onayına
sunulur. DPT müsteşarlığının hazırladığı yıllık
programlar ise, Yüksek Plânlama Kurulunca incelenir
ve Bakanlar Kurulunca kabul edildikten
sonra kesinlik kazanır.
DPT müsteşarlığındaki ana hizmet birimleri
şunlardır: İktisâdi Plânlama Başkanlığı, Sosyal
Plânlama Başkanlığı, Kalkınmada Öncelikli Yöreler
Başkanlığı, Koordinasyon Başkanlığı, Avrupa
Topluluğu Başkanlığı, İslâm Ülkeleri Ekonomik İşbirliği
Başkanlığı, Teşvik ve Uygulama Başkanlığı,
Yabancı Sermâye Başkanlığı ve Serbest Bölgeler
Başkanlığı.
Devlet Plânlama Teşkilâtının yurt dışında temsilcilikleri,
danışma birimleri ve yardımcı birimleri
de vardır. Devlet Planlama Teşkilâtının 223 sayılı
Kânun Hükmünde Karamâmeye göre vazifeleri
şunlardır:
1. Memleketin tabiî, beşerî ve İktisâdi her türlü
kaynak ve imkânlarını tesbit ederek, tâkib edilecek
İktisâdi, sosyal ve kültürel politikayı ve hedefleri
tâyinde hükümete müşâvirlik yapmak.2. Bakanlıkların ve kamu kurum ve kuruluşlarının
iktisâdı, sosyal ve kültürel politikayı ilgilendiren
faaliyetlerinin koordinasyonunu temin
etmek için görüş ve tekliflerde bulunmak ve bu hususlarda
müşâvirlik yapmak.
3. Hükümetçe kabul edilen hedefleri gerçekleştirecek
uzun vâdeli kalkınma planları ile yıllık
programları hazırlamak.
4. Kalkınma planlarının ve yıllık programların
başarı ile uygulanabilmesi için ilgili kurum ve kuruluşların
ve mahallî idârelerin kuruluş ve işleyişlerinin
ıslahı husûsunda görüş ve tekliflerde
bulunmak.
5. Kalkınma planlarının ve yıllık programların
uygulanmasını tâkip ve koordine etmek, değerlendirmek
ve gerekli hallerde planda ve yıllık
programlarda usûlüne uygun olarak değişiklikler
yapmak.
6 . Özel sektör ve yabancı sermâye faaliyetlerinin
plan hedef ve gâyelerine uygun bir şekilde yürütülmesini
teşvik ve tanzim edecek tedbirleri tesbit
ve teklif etmek, uygulamayı tâkib etmek.
7. Kalkınmada öncelikli yörelerin daha hızlı
şekilde gelişmesini sağlayacak tedbirleri tesbit ve
teklif etmek, uygulamayı tâkip ve koordine etmek.
8 . Kalkınma planı ve yıllık programlardaki
ilke ve hedeflere uygun olarak, milletlerarası ekonomik
kuruluşlarla münâsebetlerin geliştirilmesinde
gerekli görüş ve tekliflerde bulunmak.