DEZENFEKSİYON

DEZENFEKSİYON; Aim. Desinfektion, Fr.
Desinfection, İng. Disinfection. Hastalık yapıcı
mikroorganizmaların, insan vücûdunun dışında
fiziksel ve kimyasal metodlarla öldürülmeleri işlemi.
Dezenfeksiyon yapmaktan maksat, bütün
mikroorganizmaların öldürülmesi değil, sâdece
hastalıklara yol açanlarının öldürülmesidir. Bütün
mikroorganizmaların öldürülmesi işlemine
ise, sterilizasyon ismi verilmektedir.
Dezenfeksiyon işlemi; hastalık kaynakları
olan insan ve hayvanların vücutlarından çıkan ve
içlerinde hastalık yapıcı mikroplar bulunan bütün
boşaltım ve salgı maddelerine, bunlarla bulaşmış
çamaşır, elbise, eşya ve diğer malzemeye,
bu mikroplarla kirlenmiş veya kirlenmiş olması ihtimâlibulunan
ellere, yenilen, içilen maddelere ve
bunlarla ilgili kaplara, gerekiyorsa hastanın yattığı
odaya ve içindeki eşyâlara da uygulanır.
Dezenfeksiyon, bu işi ne gâye ile yapılacağını
ve nasıl yapacağını bilen, bunları her hastalığın
özelliklerine göre ayarlamasını öğrenmiş ve yetiştirilmiş
personel tarafından yapılmalı; gerektiğinde
uygulamak için lüzumlu malzeme ve vâsıtalar
da el altında bulundurulmalıdır.
Bu işlem, hastalık kaynağının vücudundan çıkan
zararlı mikropların çeşitli yollarla, sağlam kişilere
bulaşmasını önleyen mühim bir engeldir.
Bunun için dezenfeksiyon pratikte; günlük (yâni
devamlı) ve nihâî (yâni son) olmak üzere iki şekilde
uygulanır.
Günlük dezenfeksiyon: Bulaşıcı hastalığa yakalanmış
olanların hastalıklarının devam ettiği ve dışarıya
mikropları çıkarttıkları sürece, mikropları
taşıyan her türlü salgı ve boşaltım maddelerinin,
bunlar ile bulaşmış, kirlenmiş olan çamaşır, eşyâ ve
diğer malzemelerin günü gününe dezenfeksiyonudur. Mikropların, hasta vücudundan dışarıya çıkar
çıkmaz ve çevreye yayılmadan öldürülmesinden
ibâret olan bu usûl, bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde
alınacak tedbirlerin en etkilisidir. Tifo, kolera,
dizanteri, çocuk felci gibi dışardaki cansız vasıtalara
da bulaşarak sağlamlara geçen hastalıklarda,
hastalığı önlemenin temelini teşkil ettiği gibi,
mikropları dayanıklı olması sebebiyle hem direkt,
hem de dolaylı olarak bulaşan verem, difteri, çiçek,
uyuz, kel için de çok mühimdir.
Son dezenfeksiyon: Hasta-iyileştikten veya
başka bir yere taşındıktan veya öldükten sonra
hastalığı esnâsında bulaştırmış olduğu eşyâlara, gerekiyorsa
odaya ve içindeki eşyâya son defâ uygulanan
dezenfeksiyondur. Bu işlem özellikle,
mikropları uzun süre çevre şartlarına dayanıklı
olan verem, difteri, çiçek, menenjit gibi hastalıklar
için önem arz eder.
Dezenfeksiyon işlemini ikiye ayırarak inceleyebiliriz:
1. Fizikî usûllerle dezenfeksiyon:
a) Kuru ısı:
Yakıp kül etmek: Kirli pansuman malzemelerine,
çöplere vs. uygulanır. Alevden geçirmek:
Düz ve pürüzsüz cam ve mâdenî eşya için uygulanır.
Isıtılmış kuru hava: 160°- 180° de bozulmayan,
cam ve mâdenî eşyâlar için uygundur.
Etüvlerde yapılır.
b) Nemli ısı:
Kaynatma: 100°C’de 15-20 dakika kâfidir. Eşyanın
suya tamâmen batmış olması lâzımdır. Suya
soda veya tuz ilâvesi ile ısının 1 0 0 °Cnin üzerine
çıkartılması da mümkündür. Bu usûlle kaynamasına
mahzur olmayan malzemeler dezenfekte
edilir.
Pastörizasyon: Likit haldeki besin maddeleri
için uygundur. Yüksek ısıda kısa süre bekletip,
hemen soğutarak uygulanır. Özel cihazları vardır.
Buhar: Dezenfekte edilecek malzemelere havası
boşaltılmış bir ortamda 100°C’nin üstünde
hareket hâlindeki su buharı tatbik etmek sûretiyle
yapılır. Bunun için Koch kazanlan kullanılır. Basınçlı
veya basmçsız uygulanabilir, ama basınçlı
buhar daha emniyetlidir.
c) Işık:
Güneş ışınlarının dezenfektan tesirinden faydalanmak
için halı ve benzeri eşyalar açık havada
güneş ışınlarına arz edilebilir. Güneş, sayısız faydalarının
yanısıra, tabiî bir dezenfeksiyon kaynağı
olarak Allahü teâlâ tarafından insanların hizmetine
sunulmuştur. Atalarımızın “Güneş girmeyen
eve hekim girer!” sözü bu gerçeği anlatmaktadır.
Sun’î olarak da güneşin saçtığı ışınlardan
olan ultraviole ışınlarını yayan cihazlarla, ameliyathanelerin,
hasta odalarının, toplantı ve konferans
salonlarının havası dezenfekte edilebilir.2. Kimyâsal maddelerle dezenfeksiyon: İyi
bir dezenfektan madde; mikropları öldürebilmeli,
suda eriyebilmeli, insanlara zararlı olmamalı, nüfuz
kâbiliyeti fazla olmalı, tesiri sâbit olmalıdır.
Kimyâsal dezenfektanlar kâfi miktarda, tekniğine
ve tatbik süresine uygun olarak kullanılmalıdırlar.
Çeşitli kimyâsal maddeler şu şekilde uygulanırlar:
Dezenfekte edilecek eşyâ ve malzemenin
dezenfektan sıvılar içerisine batırılması; dezenfekte
edilecek yüzeylere bu maddelerin bir tabaka
hâlinde sürülmesi; dezenfektan sıvıların püskürtülmesi.
Bütün bu işlemlerin etkili olabilmesi için
dezenfektanların temizlenecek yer veya eşyâ ile en
azından iki saat temâs etmesi şarttır.