DİAGHİLEV (Sergey), Rus Emprezaryosu (Novgorod ili, Selisçev kışlası^ 1872-Venedik 1929)

DİAGHİLEV (Sergey)

, rus emprezaryosu (Novgorod ili, Selisçev kışlası^ 1872-Venedik

1929). Petersburg’ta hukuk öğrenimi yaptı. Alexandre Benois, Léon Bakst, Walter Nouvel gibi genç sanatçılarla ilişki kurdu ve Mir tskusstva (Sanat Dünyası) adında bir dergi çıkardı (1898-1904). 1904’le 1908 arasında Petersburg’ta ve Paris’te sahne gösterileri düzenledi. 1908’de Paris operasında Boris Godunov’u sahneye koydu. Baş rolde Şalyapdn oynuyordu. Rusya’ya döndükten sonra, Krallık tiyatrosunda, Anna Pavlova, Mihail Fokin (Michel Fokine), Tamara Karsavina, Ida Rabinstein, Vasiav Ni-jinski ile kız kardeşi Bronislava, Adolf Bolm (Adolphe Bolm) Mihail Mordkin v.b.’nin katıldıkları bir dansçılar topluluğu kurdu. 1909’da Châtelet’de düzenlediği Sylphides, Armida’nın Kulübesi, Prens tgor, Kleopatra gösterileriyle Paris’te büyük başarı sağlayan Diaghilev böylece devrinin en büyük şair, müzisyen ve ressamlarını bale alanına çekmiş oldu. Ertesi yıl, Diaghilev’-in topluluğu yine Paris’e gelerek Şehrazjat (Rimski-Korsakov, Fokin, Bakst), Ateş Kuşu (Stravinski, Fokin, A. Golovin), Karnaval (Schumann, Fokin, Bakst), Giselle (A. Adam, dekor ve kostüm A. Benois) gösterilerini sundu. 1911’de Diaghilev kendi topluluğunu kurdu. O güne kadar, sanatçılarının bağlı olduğu rus Krallık tiyatrosunun isteklerine boyun eğmek zorundaydı. Böylece kurulan Rus baleleri topluluğu ken-
dini Roma, Monte Cario ve Londra’da düzenlediği Petruşka (Stravinski, Fokin, A. Benois), Kuğu Gölü (Çaykovski ve Marius Petipa) yeni bale gösterileriyle tanıttı. 1912’de Nijinski ilk koreografi eseri Bir Kır Perisinin öğleden Sonrası’m (Debussy, Bakst), Fokin Daphnis ile Chloé’yi (Ravel, Bakst) ve Mavi Tanrı’yı (J. Cocteau ve J. Madrazo, Reynaldo Hahn, Bakst) meydana getirdi. 1913’te Fokin topluluktan ayrıldı ve topluluk Nijinski’nin iki balesini sundu: Bahar Âyini (Stravinski) ve Oyunlar (Debussy). Aynı yıl, Champs-Elysées tiyatrosunun açılışı dolayısıyle Londra. Monte Cario ve Paris’te gösteriler düzenledi. Diaghilev ile Nijinski arasındaki anlaşmazlık Mihail Fokin’in topluluğa dönmesine yol açtı. 1914’te, Léonide Massine, Richard Strauss’un Yusuf Efsanesiyle mesleğinde ilk adımları attı. Topluluğa Vera Nemçinova, Stanislas idzikovski ile Lev Voyzikovski katıldı. Biri A.B.D.’ye diğeri de Güney Amerika’ya olmak üzere iki büyük turne düzenlendi. 1916’dan 1929’da ölümüne kadar Diaghilev daha birçok gösteri düzenledi. Bunların başlıca-İarı şunlardır: Neşeli Kadınlar (Scarlatti, Massine, Bakst); Üç Köşeli Şapka (Manuel de Falla, Massine, Ricasso); Tilki (Stravinski, Nijinskaya, Gonçavora); Düğün (Stravinski, Nijinskaya, Loryonov); Dişi Geyikler (Poulenc, Nijinskaya, Marie Laurencin); Mavi Tren (J. Cocteau, Milhaud, Nijinskaya ve H. Laurens); Tay-falav (Auric, Massine, Pruna); Dişi Kedi (Sauguet, Balanchine); Musalar önderi Apollon (Stravinski, Balanchine, Bauchant); Balo (Vittorio Rieti, Balanchine, De Chirico); Tutumsuz Çocuk (Prokofiev, Balanchine, Rou-oult). Yirmi yıl boyunca, Sergey Diaghilev, birçok büyük koreografın (Léonide Massine, Georges Balanchine), birçok büyük dansçının (Serge Lif ar, Anton Dolin) ve birçok yıldızın (Felya Dubrovskaya, Alicia Markova, Olga Spessivtseva) yeteneklerini ortaya çıkarmayı başardı. Eserlerine Stravinski, Prokofiyev, Poulenc, Auric, Satie, Milhaud, Hindemith gibi birçok müzik sanatçısının; Rouoult, De Chirico, Utrillo, Picasso, Braque, Derain, Marie Laurencin gibi birçok ressamın ve (J.L. Vaudoyer, J. Cocteau) gibi yazarların katılmasıyle onların bu katkılarından değerli bir bütün çıkartmayı başardı. Diaghilev’in son başarıları 1929 temmuzunda Londra’da Covent Gar-den’de düzenlediği gösterilerdi. Bu gösterilerin hemen ardından Venedik’e döndü ve orada öldü. (L)