DİDO veya ELİSSA, Sur’Ju prenses, Kar-luca’mn kurucusu
DİDO veya ELİSSA, Sur’Ju prenses, Kar-luca’mn kurucusu; Vergilius, bu prensesin mutsuz aşklarını ve ölümünü Aeneis’tc işledi. Sur kralı Mattan veya Mutto’nun kızı olan Dido, babası ölünce kraliçe oldu ve Melqart papazı Siharbas (Vergilius’un Sic-haeus’u) ile evlendi. Kraliçenin erkek kardeşi Pygmalion, Siharbas’ı öldürttü ve tahtı ele geçirdi. Dido, sur’un en seçkin aileleri ve onların esirleriyle birlikte kaçtı. Kaçaklar, önce Kıbrıs’a çıktılar; buradan birkaç genç kız kaçırdılar. Kıbrıs’ta onlara katılan birkaç papazla birikte Afrika kıyılarına ulaştılar. Dido. yerlilerden «bir öküz derisinin kaplayabileceği kadar toprak» istedi, deriyi çok ince şeritler halinde kesti ve Kart Hadaşt «Yeni Şehir» (Kartaca) adını verdiği şehri çevrelemeye yetecek uzunlukta sırım elde etti. Kısa süre sonra komşu Maksitap’ların kralı Hiarbas, Dido ile evlenmek istedi; bu teklifi reddedilirse yeni gelenleri yok edeceğini söylüyordu. Kraliçe mühlet istedi, sürenin bitiminde de ölüleri yakmak için toplanan odunların üzerine çıkıp kendini hançerledi. Kartaca savaşlarından sonra roma edebiyat geleneği bu efsaneyi değiştirerek işledi. Roma edebiyatında Kartaca kıyılarına çıkan Aeneis’in savaklarından birkaçı Hiarbas’ın serüvenlerinin aynıdır, ölümünden sonra Dido şehrin kurucusu ve ilk kraliçesi jsıfatıyle tanrıçalığa yükseltildi. Dido tapmağı liman yakınlarına kurulurdu. Birbirine aykırı görünen dotrin-leri uzlaştırma eğilimindeki paganlık, Dido’-yu, Afrodit ile özdeş tutar. Dido’nun, Iş-tar’ın (Astarte) mitolojik kişiliğine bağlandığı da sanılır.
— Tiyat. Dido’nun hayatı birçok sanat eserine konu olmuştur. Dido’yu konu alan eserler: Valencia’lı şair Critobal de Virues’-in Dido trajedisi (XVI. yy.); — Etienne Jodeile’in 5 perdelik manzum korolu Didon se Sacrifiant’ ı (Kendini Kurban fiden Dido) [Î555’e doğr.]; — Guillaume de La Grange’ın Didon trajedisi (1576);
— A. Hardy’in Didon Se Sacrifiant’ı (Kendini Kurban Eden Dido) [1603]; — G. de Scudery’nin Didon trajedisi (1636); — Bo-isrobert’in Didon la Chasteoıı Les Amoıırs d’Hiarbas (İffetli Dido veya Hiarbas’m Aşkları) [1642] adlı trajedisi; — Lefranc de Pompignan’ın 5 perdelik Didon trajedisi (1734); — Metastasio’nun Didone Ab-bandonata (Terkedilmiş Dido) [1724] trajedisi; — Müziği baba Piccinni tarafından hazırlanan Marmontel’in Didon adlı lirik trajedisi (1783); Le Tuel de M^ricourt’un Didon Heureuse (Mutlu Dido) [1776] trajedisi.
— G. santl. Dido’nun hikâyesi birçok ressama ilham kaynağı oldu. Aeneis’in hayatiyle ilgili sahneler, Nicolo delP Abate (Modena) veya Carracci (Bologna) tarafından yapılan diziler ve Tiepolo’nun Dido’nun Evinde Aeneis’in Şenliği (Vicenza, Villa Valmarana) ve G. de Lairesse’in (Sch-lessheim) aynı addaki eserleri dışında şunlar sayılabilir: Dido Kartaca’yı Kurdururken (Janssens, Brüksel; Turner, Londra) ve Özellikle Marc-Antoİne ve Altdorfer tarafından kazman Boccaccio’nun minyatürlerinden birinde yer alan Didofnun ölümü. Bu eserin P. Testa (Floransa), Guercino (Ni-ınes), Rubens (Louvre), Berchem (Viyana), G. de Lairesse (Lübeck), S. Boudon (Leningrad), A. Coypel (Montpellier), Natoire (Nantes), Reynolds (Londra) ve Fuseli tarafından yapılan tabloları vardır. Dido’nun Cayot tarafından da bir heykeli yapıldı (Louvre). [L]