DİSNEY, Walt

DİSNEY, Walt; Amerikalı sinema, televizyon
ve çizgi film yapımcısı; yönetmen. Asıl adı Walter Elias Disney’dir. Walt Disney diye meşhur olmuştur.
Babası gezici marangozluk, çiftçilik ve
inşaat müteahhitliği yapmış olan Elias Disney,
annesi ise öğretmen Flora Call’dır. 5 Aralık 1901’de
ABD’nin Chicago (Şikago) şehrinde doğdu.
ABD’nin Missouri eyâletindeki Marceline yakınlarında
bir çiftlikte bulunduğu sırada okula
başladı. Disney’in, çizgi çizmeye, mum boya ve suluboya
resme olan hevesi ve kâbiliyeti kısa sürede
ortaya çıktı. Daha sonra Kansas şehrine giderek
karikatür dersleri aldı ve Kansas Sanat Enstitüsü
ile Tasarım Okulunda derslere girdi. Ailesi Chicago’ya
dönünce Disney, Mc. Kinley High School’da
derslere devam etti. Buradayken fotoğraf
çekip, çizim ve karikatür çizme alıştırmalarında bulundu.
Bu sırada Birinci Dünyâ Savaşı çıktı. Savaşa
katılarak Amerikan Kızılhaç Teşkilâtında vazife aldı,
Almanya ve Fransa’ya gitti. 1919’da Kansas’a
döndü. Çeşitli stüdyolarda teknik ressam olarak çalıştı.
Bu stüdyolardan birinde tanıştığı genç sanatçı
Iwerks’le birlikte bir stüdyo kurdu. Elden
düşme bir kamera bularak canlandırma tekniğiyle
yöredeki sinemalarda gösterilen ve günümüzün
televizyon reklam filimlerine benzeyen kısa
reklam filmleri yaptı. Kısa mâceralardan meydana
gelen bir dizi çizgi film gerçekleştirdi. Alice
Çizgi Film Diyârmda (Alice in Cartooland), Talihli Tavşan Oswald (Oswald the Rabbit) adlı
çizgi filmleri piyasaya sattı. İnsan biçimli hayvanları
konu edinen kısa filmleriyle kısa zamanda
meşhur oldu.
Disney’in bu kahramanları sinema seyircisi tarafından
kısa sürede benimsendi. 1927 senesinde sinemada
sesli filmlere geçilmesinden sonra, sesli
Miki Fare (Mickey Mouse) filmini yaptı. Filmin büyük
ilgi görmesi üzerine, Vakvak Amca, Pluto ve
Gufî gibi hayvan tipleri de çizildi. 1928’de yaptığı
İstimbot Willie (Steamboat Willie) filmi büyük
yankı uyandırdı. Yaptığı Köpek Pluto, Üç Küçük
Domuz, Kötü Kurt gibi filmlerde bütün dünyâ
Disney’i tanıdı. Çizgi ve seslendirme hususunda
yenilikler geliştirdi. Genç bir kadro kurarak başına
Iwerks’ü getirdi. Çiçekler ve Ağaçlar (Flowers
and Trees) adlı ilk renkli filmini 1932 senesinde yaptı.
Zaman zaman Çekirge ile Karıncalar, Kaplumbağa
ile Tavşan gibi filmlerde diğer hayvan
kahramanları da kullandı. Bir taraftan kısa filmler
yaparken diğer taraftan uzun metrajlı çeşitli eğlence
filmleri çekmeye başladı. Pamuk Prenses, Pinokyo,
Uçabilen Bir Filin Masalı, Uçan Fil Dumbo
uzun metrajlı çocuk klasikleridir.
1940’ta şirketini California’nın Durbank şehrindeki
yeni bir stüdyoya taşıdı. İkinci Dünyâ Savaşı
sırasında ordu ve federal hükümet için birçok
iş yaptı. Bu arada canlandırma tekniğiyle gerçek
görüntüleri birleştirme tekniğini geliştirdi. Bu karma
tekniklerle Gönülsüz Ejder (The Reluctant
Dragon), Selam Dostlar (Saludos Amigos), Renkli
Besteler (Make Mine Music) ve Güneyin Şarkısı
(Song of the South) filmlerini ortaya koydu.
Stüdyoları büyük bir işletme hâline gelmiş olan
Disney değişik türde ve çok sayıda eğlence filmiyaptı. Fok Adası (Seal island), Kunduz Vadisi
(Beaver Valley) ve Yaşayan Çöl (The Living Desert)
filmleri bunlardandır.
Ayrıca Külkedisi (Sinderella), Alice Hârikalar
Diyârında (Alice in Wonderland), Peter
Pan gibi uzun metrajlı canlandırma filmleri yanında
bâzı oyunculu filmler de yaptı.
Televizyonun bir eğlence vâsıtası olarak taşıdığı
önemi kavrayan Disney doğrudan televizyon
için filmler hazırladı. Zorro ve Davy Crockett dizileri
çocuklar arasında büyük ilgi gördü. Walt
Disney’in Hârika Dünyâsı adlı televizyon dizisi
ilgiyle tâkib edildi.
Walt Disney’in Los Angeles yakınlarında kurduğu
büyük bir eğlence parkı olan Disneyland
kısa sürede dünyânın dört köşesinden gelen turistlerin
uğrak yeri oldu. Florida’da ikinci bir eğlence
parkının yapımına başlayan Walt Disney 15
Aralık 1966’da Los Angeles’te öldü. Yapımı süren
bu park 1971’de açıldı.
Çizgi filmciliğin ve canlandırma tekniğinin
babası sayılan Walt Disney, bir sanatkârdan ziyâde
tüccar olma özelliğini korudu. Para kazanabilmek
için her türlü yola başvurdu. Filmlerinin çoğunda
şiddet, vahşet ve sadizm unsurlarına yer
verdiği için eğitimciler ve sosyal bilimciler tarafından
tenkid edildi. Para kazanmak için eğlencenin
her türlüsünü teşvik eden Walt Disney’in kurduğu
Disneyland birçokları tarafından eğlence süpermarketi
olarak vasıflandırılmıştır.