DOMATES
DOMATES
DOMATES i. (Meksika dilinde tomatto’- dan). Solanum ly copersicum’un meyvesi. |j Aynı bitkinin tümü. || Ağaç domatesi, Tro¬pik Amerika’da yetişen ve çok meyve ve¬ren 3-4 m boyundaki bir ağacın (Solanum betaceum veya Cyphomandra betacea) mey¬vesi. (Tatlı ve buruk olan bu meyve doma¬tes gibi taze veya konserve olarak yenebi¬lir.) || Balkan domatesi veya kır domatesi, salça için elverişli olan domates türü. Su¬lamadan da yetiştirilebilir.
— ANSİKL. Domates patlıcangillerden otsu bir bitkidir, yaprakları tüylü, çiçekleri tal¬kım veya salkım durumunda, meyvesi etli¬dir. Domates dondan çok zarar gördüğü için ancak ılıman ülkelerde yazın yetiştiri¬lir. Tohumu şubat ve martta fideliklere eki¬lir, mayısta tarlaya dikilir ve temmuz so¬nunda ürün vermeğe başlar. Don korkusu olmayan Akdeniz ve tropik ülkelerinde bü¬tün yıl yetiştirilebilir.
Domates hereklere bağlanabilir ve fazla to-murcukları alınır. Az çok erkenci birçok çeşidi vardır; meyveleri muhtelif biçimde (yassı, yuvarlak, düz ve dilimli) ve çeşit¬li renkte (kırmızı, morumsu veya sarı) olur. Domates çiğ veya pişmiş yenen çok mak¬bul bir sebze-meyvedir. A, B, C ve K vi¬taminleri bakımından çok zengindir. Türkiye’de yerli domates çeşitleri, Edremit domatesi, iri yer domatesi, İstanbul-Mal- Ii&pc sırık domatesi’dir.
\ Edremit domatesi, Antalya, Mersin ve İz¬mir’de turfanda olarak yetiştirilen bodur bir çeşittir. Fidesi 60 gün sonra ürün ve¬rir. Meyvesi orta büyüklükte ve dilimlidir, kabuğu kalın olduğundan taşınmaya elve¬rişlidir.
•3Ö
iri yer domatesi’nin, meyvesi büyük, dilim¬li, rengi kırmızıdır. Dalları yaprak üzerin¬de ve yayılarak büyür. Meyvesi iri ve etli olmasından ötürü salçaya elverişlidir.
İstanbul-Maltepe sırık domatesinin kabuğu kırmızı, meyvesi yuvarlak, ortalama ağırlığı
180 gr’dır. özsuyundaki şeker oranı yüz¬de 5’tir. Aranan bir domates çeşididir.
— Mutf. Domates birçok yemek, salça ve çorbalarda kullanılır. Dolması, kızartması, salatası v.b. de yapılır. Oldukça uzun sü¬re saklanabilen domates salçası yemeklerin lezzetini arttırır. Kırmızı ve yeşil domates¬ten reçel de yapılır, (ML)
DOMBASLE (Christophe Joseph Alexan¬dre MATHİEU DE), fransız tarım uzmanı (Nancy 1777-ay.y. 1843). Bir saban icat etti; tarım usullerini geliştirdi; kireç suyu vererek killi toprakların verimini arttırma¬yı başardı. Eserleri: Théorie de la Charrue (Saban Nazariyesi) [1821]; Calendrier du Bon Cultivateur (iyi Tarımcının Takvimi) [1821]; Sur la Fabrication du Sucre de Betterave (Pancardan Şeker Yapımı Üstüne) [1839]. (L)