EL SALVADOR

EL SALVADOR
DEVLETİN ADI……… El Salvador Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ…………………. ……………San Salvador
NÜFÛSU….. ………. …………… ….. „…….. 5.400.000
YÜZÖLÇÜMÜ…….. ….. … ………21.041 km2
RESMÎ DİLİ…..,.*,………….. ……. …….. İspanyolca
DÎNİ…. … …………….. …….Hıristiyan (Katolik)
PARA BİRİMİ ………………… …………….. Colon
Orta Amerika’nın yüzölçüm olarak en küçük
ülkesi. Kuzeybatıda Guatemala, doğuda Honduras,
güneyde ise Büyük Okyanus ile çevrilidir. Yüzölçümüne
göre sâhip olduğu nüfus, bölge ülkeleri
arasında nüfus yoğunluğu en fazla olan ülke özelliğini
kazandırmıştır.
Târihi
Arkeolojik kazılarda çıkan Maya kalıntılarından
da anlaşıldığı gibi, eski bir târihe sâhiptir.
Taruma gibi bâzı kalıntılar, kuzeylerinde kalan
Mayalar kadar eski bir medeniyete sâhip olduklarını
göstermektedir. Mayaların Pakoman kabilesi,
İspanyol istilâsına kadar, El Salvador’un batısında
yaşamıştır. Pakomanlardan sonra Meksika’dan
gelen Pipiller buraya yerleşerek çoğalmışlardır.
Kuzeydeki ve doğudaki Loncaların nereden
geldikleri bilinmemektedir. 1524’te MeksikalI
Pedro de Alvoro ordusu ile Guatemala üzerinden
Cuscatland’a doğru ilerledi. Pipiller yıllarca
bunların hâkimiyetinde yaşadılar. 1528’de San
Salvador, 1530’da San Kuquel, 1552’de Sonsonate
şehirleri kuruldu. Sonsonate yüzlerce sene kakao
ithal merkezi oldu. İndiga boyasının çıkarıldığı
“jikilit” nebâtı (bitkisi) yetiştirildi. El Salvador,
1570-1821 seneleri arası Guetamala hâkimiyetinde
yaşadı. Bu zaman zarfında, hem Salvador’da
hem de Sonsonate’de mahallî idâreciler
(Alkandes Mayores) vardı. Sanda Ana ve diğerbirçok küçük şehir ise, İspanyolların kurduğu
meclisler olan Cobildoslar olmadan idâre edildi.
Bu, halkın faydasına oldu.
El Salvador’un târihini, 1930 yılı ikiye böler.
1821’de bağımsız olduğundan 1930’lara gelinceye
kadar, El Salvador’u Los Catorce denen 14 âile idâre
etti. Toplam nüfûsun % 0,2’sini teşkil etmesine
rağmen, toprağın % 60’ına sâhip bulunan bu 14 âilenin
ekonomik gücü, kendilerine siyâsî güç de
sağlamış ve yüz yıldan fazla ülkeyi idâre etmelerine
imkân vermiştir. Fakat, El Salvador’un bu döneminin
istikrarlı olduğu da söylenebilir.
El Salvador’un siyâsî gelişmelerinde, 1929-
1930 dünyâ ekonomik buhranı büyük rol oynadı.
Zîrâ bu buhranla berâber, en mühim ihraç maddesi
olan kahve fiyatlarının birdenbire düşmesi, ülkede
ekonomik krizlere sebep oldu. Bu huzursuzluk
şartları içinde, küçük bir parti olan El Salvador
Komünist Partisinin lideri Agustin Farabundo
Marti şehirlerde işçileri ve kırlık alanda da köylüleri
ayaklandırdı. O sırada devlet başkanı olan
Arturo Araujo da sosyalist eğilimliydi. Bu sebeple
ordu, 1931 Aralık ayında bir darbe ile Araujo’yu
düşürdü ve yerine General Maximiliano Hernandez
Martinez’i geçirdi. Hernandez Martinez, ayaklanmaya
karşı sert tedbirler aldı. Farabundo Marti’yi
yakalayarak arkadaşlarıyle birlikte îdâm ettirdi.
Ayaklanmaya katılan, sayıları 10.000-30.000
arasında tahmin edilen insanı öldürtmekten kaçınmadı.
Duruma hâkim olarak, 14 yıl sürecek
diktatörlüğünü kurdu.
Hernandez Martinez, 1944 yılında yine askerler
tarafından devrildi. Bundan sonra, 1979
Ekimine kadar devâm edecek olan bir askerî idâre
devleti idâre etti. 1962 yılında bir anayasa hazırlanarak
yürürlüğe konmuş ise de, bu anayasanın
tatbikatı demokratik olmamış ve seçimlerde dâimâ
albaylar veya generaller seçilmiştir.1970’lerden îtibâren El Salvador’da şehir gerillacılığı
ve terörizm birdenbire arttı. Komünistlerin
aralarında görüş ayrılığı çıktı ve bir kısmı ayrılarak
kırlık alanda şehir gerillacılığına intikal
ettiler. Bunun üzerine, bunlara karşı mücâdele etmek
üzere Beyaz Gerilla Birliği denilen ölüm
mangaları teşkil edildi.
Böylece, El Salvador terörizm içine girmiş
oldu.
1977 seçimleri siyâsî kargaşaya sebep oldu.
Bunun üzerine, ordunun mûtedil subayları, 1979
Ekiminde yaptıkları bir darbe ile iktidarı ele geçirdiler.
Marksist gerillaları yumuşatmak ve onlarla
bir diyalog sağlamak için kurdukları cuntaya üç
solcu sivili de aldılar. Fakat bu üç üye, cuntayı fazla
sağcı bularak, 1980 Ocak ayında istifâ etti. Bunların
yerine Hıristiyan Demokrat Partiden üç üye
alındı ki, bunlardan biri 1972 başkanlık seçimlerini
kazandığı halde o zaman askerlerin başkanlığı
vermeyip Venezuela’ya sürgün ettikleri Jose
Napoleon Duarte idi.
Cunta 1980 Martında, ülkede bir yandan sıkıyönetim,
öte yandan da geniş çaplı bir toprak reformu
îlân etti. İlk elden 210.000 âileye toprak dağıtıldı.
Bu toprak reformu ile 14 âilenin (los Catorce)
toprak üzerindeki kontrolü kaldırılmış oldu.
1980 Aralığında devlet başkanlığını tekrar üstlenen
Duarte, 1982’de sağcı partilerin mecliste çoğunluğu
kazanması üzerine çekilmek mecbûriyetinde
kaldı. 1983’te yeni anayasa hazırlandı. Günümüzde
hâlâ tam bir siyâsî istikrar sağlanamamıştır.
Fizikî Yapı
Yüzölçümü 21.041 km2 olan El Salvador, Orta
Amerika’nın en küçük ülkesi durumundadır. Fizikî
yapı îtibâriyle sâde bir özelliğe sâhiptir. El Salvador’un
Büyük Okyanusla olan kıyı bölgesi alçak
bir ovadır. İç kısımlara doğru gittikçe yükselenova, verimli ve yüksek bir yayla görünümünü kazanır.
Yayla bölgesinin denizden yüksekliği ortalama
600 m civânndadır. Ülkenin iki kenarında denize
dik olan volkanik sıradağlar yer alır. Ortalama
2000 m kadar yüksekliğe sâhip olan volkanik
sıradağların en yüksek olanı, aynı zamanda ülkenin
de en yüksek yeri olan Santa Ana volkanı olup
2400 m yüksekliğe sâhiptir. En son faaliyette bulunan
volkan ise 1968’de püsküren İzalco volkanıdır.
Akarsular bakımından son derece zengin bir
ülkedir. İrili ufaklı 150 civârında akarsuya sâhiptir.
Bu akarsulardan en büyüğü Rio Lempa Irmağı,
aynı zamanda Orta Amerika’nın en büyük akarsuyudur.
Bu nehrin meydana getirdiği vâdi (Rio
Lempa Vâdisi), kuzeyde Honduras Dağlarında
son bulur. En büyük gölü olan İlopango, 75 km2
yüzölçüme sâhip ve en önemli gölüdür.
İklim
Ekvator ile Yengeç dönencesi arasında kalan
ülkede tabiatıyla tropik iklim hâkimdir. Ne var ki
diğer tropikal iklim bölgelerindeki ülkelere nazaran
daha yüksek olduğu için sıcaklar kavurucu
değildir. Ülkenin yüksek yayla bölgesindeki yıllık
sıcaklık ortalaması yaklaşık 24°C civârında
olup, bilhassa yayla ve dağların bulunduğu bölgeler
bol yağış alırlar. Yağışların daha ziyâde
yaz aylarında bol olduğu ülkenin senelik ortalama
yağış miktarı 1500-2000 mm civânndadır.
Bu yağışlar netîcesinde pekçok akarsu taşar.
Akarsular yavaş aktığı için bu taşmalar tarıma zarar
vermez.
Tabiî Kaynakları
Mahallî hayvan ve bitkiler, Orta Amerika’da
yetişenlerden farklı değildir. En büyük geçim kaynağı
olan kahve volkanik arâzide yetişir. Mâdencilik
fazla öneme hâiz değildir. Kauçuk ağacı, pelesenk
ağacı, sedir ağacı, ceviz, maun ağacı önemlidir.
Ormanlarda jaguar, papağan, tapir gibi yabânî
hayvanlar bulunur.
Nüfus ve Sosyal Hayat
5.400.000 olan nüfûsu ile Orta Amerika’nın
nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesi durumundadır.
Nüfus yoğunluğu 244.2’dir. Nüfûsun % 20’sini
ülkenin gerçek yerli halkı olan Kızılderililer, %
75’ini Kızılderili-beyaz karışımı olan ve Mestizolar
adı verilen melezler, % 5’ini ise beyazlar
teşkil eder. El Salvador’da nüfûsun yoğun olduğu
bölgeler iç kesimlerdeki yüksek yayla bölgeleridir.
Kıyı şeridi nüfus yoğunluğu bakımından ülkenin
en zayıf bölümüdür. Resmî dili İspanyolcadır. Kızılderili
kabilelerin konuştuğu kendi dilleri çeşitli
olmasına rağmen konuşanların sayısı azdır. Halkın
büyük çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine
bağlıdır. İlk öğretim 7-13 yaşlarında parasız
ve mecbûrîdir. Okuma yazma bilenlerin toplamnüfûsa oranı % 63 civârındadır. En önemli şehirleri,
El Salvador, Sonsonate, Acajutla, Santa Ana
şehirleridir.
Siyâsî Hayat
El Salvador’da başkanlık sistemine dayalı
cumhûriyet yönetimi vardır. Fakat bu sistem uzun
senelerdir tatbik edilememektedir. Sık sık yapılan
hükümet darbeleri, uzun senelerdir devâm eden iç
savaşlar, cumhûriyet İdâresinin işlemesine engel olmaktadır.
Ülke uzun süredir, askerî darbeler neticesinde
başa geçen askerî cuntalar tarafından idâre
edilmektedir. Bu cuntaların önemli bir özelliği
darbe neticesinde başa geçen askerlerin kurdukları
cuntaya sivil kişileri de almalarıdır. Burada ülkeyi
idâre eden cuntalar, asker-sivil karışımıdır.
Ekonomi
Tarıma dayalı bir ekonomisi vardır. Ülke topraklarının
% 25’i ekime elverişlidir. Ekilen bitkilerin
arasında mısır en büyük sahayı kaplar. İklimi
sebebiyle tropik bitkiler, özellikle pirinç, muz,
turunçgiller, ananasgiller bol miktarda yetişmektedir.
Ülkenin en önemli ekonomik ürünü kahvedir.
Bundan sonra pamuk, tütün, susam, şekerkamışı,
önemli ekonomik ürünlerindendir. Tarımdan
sonra ormancılık ve hayvancılık mühim bir yer
işgâl etmektedir. Hayvancılık, sığır, at gibi büyükbaş
hayvanların beslenmesi şeklinde yapılır.
Az gelişmiş olan sanâyi belirli birkaç dalda ilerlemiştir.
Bunlardan pamuklu dokuma, kimyâ (yağ,
sabun vs.) sanâyii, tütün işleme, çimento, ayakkabı
sanâyii oldukça gelişmiş vaziyettedir. Ayrıca tarım
ürünlerini işleyen îmâlâthâneler mevcuttur.
Ekonomisinin düzelmesi ve gelişmesinde Orta
Amerika Ülkeleri Ortak Pazarına üye olması
önemli tesir yapmıştır. Mâdenlerinden altın ve gümüş
kayda değerdir. İhrâcâtında pamuk ve kahve
önemli yer tutar. Öyle ki, ihracâtının % 90’ını kahve,
kalanını ise pamuk, tütün ve diğer tarım ürünleri
teşkil eder. İthâlâtında sanâyi ürünleri başta gelir.
Ticâretini genellikle Amerika Birleşik Devletleri
ile yapmaktadır.Ulaşım: El Salvadorda başşehir ile güney doğuda
Fonseca Körfezi şehirlerinden La Union;
liman imkânları gittikçe artan bir şehir olan Acajutla
ve Carabean Denizi kıyısındaki Potto Barrios
şehri arasında demir yolları vardır. Pasifik kıyılarına
yakın El Salvador’u doğudan batıya kadar
kat eden Inter-Amerikan otobanı mevcuttur. Honduras
ve Guetamala’ya giden başka asfalt yolları
da vardır. El Salvador’da uçaklar Tarnsportes
Aéreos Centro-Americanos (TACA) tarafından
işletilir.