ELEKTROMOTOR KUVVET

ELEKTROMOTOR KUVVET; Alm. Elektromotorische
Kraft (f), Fr. Force felectromotrice,
İng. Electromotive force. Bir elektrik devresinde
birim yükün akışı için üretecin harcadığı enerji. Ekseriya
emk şeklinde kısaltılmış olarak ifâde edilir.
Bir elektrik devresinin bir kesitinden dt zamânı zarfında
geçen elementer yük dq, bu müddet zarfında
dönüşüme uğrayan enerji dW ise; emk:
dW
dq
dir.
Elektromotor kuvvet, yük birimine isâbet eden
iş olduğuna göre, birimi M K S sisteminde Joule/
kulon’dur. Bu da potansiyel biriminin aynıdır ve
volt’a eşittir.
Üreteç tarafından dt zamânında yapılan iş:
dW= E.dq
Üretecin iş yapma kapasitesi veya gücü:
P= dW
dt = E _dq_
dt = E.I dir.
Mesela bir otomobil akümülatörünün elektromotor
kuvveti takriben 1 2 volt veya 1 2 joule/
kulon’dur. Bunun mânâsı, akünün bağlı bulunduğu
devrenin bir kesitinden, 1 kulonluk yükün
geçmesi için, akü 1 2 joule’lük kimyâsal enerjiyi
elektrik enerjisine çevirerek boşaltmaktadır. Şâyet
akümülatör devreye 45 amperlik akım verebiliyorsa,
(45 Amper= 45 kulon/sâniye) akünün gücü:
P=E.I= 12.45=540 Watt
P= 540 Watt demektir.
Bir elektrik devresinde üretecin iç direnci r ve
dış devrenin toplam direnci R ise:devreyi dolaşan akım şiddeti:
E 1 = R+r dir.
Üretecin iki ucu arasındaki potansiyel farkı
(gerilim) VAB olduğuna göre:
LRfi E = VAB + I.r
Buradan V Ab = E-I.r sonucu çıkar ki, üretecin
uçları arasındaki gerilim, elektromotor kuvvetinden
I.r kadar küçüktür.
Zıt elektromotor kuvvet: Bir elektrik devresinde
elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren
bir almaç veya elektrik motoru varsa, bu almacın
emk’ne zıt elektromotor kuvvet denir ve E’
ile gösterilir.Üretecin iç direnci r, almacınki ise r’ ile gösterilirse,
devreyi dolaşan elektrik akımının şiddeti:
1= – E-E’
R+r+r’ R
dir.
Üreteç devreye elektrik enerjisi verdiği hâlde,
almaç elektrik enerjisini onun zıddına olarak harcar.
Yâni üreteç üretici, almaç ise tüketicidir. Bu
sebepten almacın emk’ne zıt elektromotor kuvvet
denmiştir.
İndüksiyon elektromotor kuvveti: Manyetik
alan içinde bulunan kapalı bir devreden geçen
“manyetik akı”nm herhangi bir sebeple değişmesi,
bu devrede “indüksiyon elektromotor kuvveti”
ismi verilen bir emk meydana gelmesine ve bir
akım geçmesine sebeb olur. Bu akıma “indüksiyon
akımı” denir.
D w: Kapalı devreden geçen manyetik akı değişimi
ve:
Dt: Manyetik akı’nın değişme süresi olmak
üzere devrede oluşan indüksiyon emk:
E = k D
Dt şeklinde ifâde edilir (k: sâbit).