ENGELLENEN PETROL
FRENLENEN PETROL AKIMI”iran’daki petrol kuyuları ve rafinerilerin grev yüzünden çalışamaması dünya petrol üretiminin kritik bir zamanına isabet etmektedir. Yakın bir süre önce dünya ekonomisinin kötü bir devreye girmiş olması ve Alaska ve Kuzey Denizi gibi yeni bulunan petrol alanlarının gittikçe artan üretimi dolayısıyle— elde bulunan bol petrol, özellikle hafif ham petrol, tekrar azalmış ve pahalılaşmıştır. Gittikçe artan istem (kış rezervleri) ve OPEC’in fiatları artırması (16 Aralık toplantısı) bunun sebepleridir.
Iran petrol üretiminin azalması sürerse, bunun çok ciddi sonuçları olacaktır, zira dünya petrol üretiminde bu kara altın ülkesi küçümsenemeyecek bir rol oynar. Iran, Suudi Arabistan, Rusya, Amerika Birleşik Devletlerinden sonra dünyanın dördüncü petrol üretimcisi memlekettir, hatta ihracat bakımından ise Suudi Arabistan’dan sonra ikinciliği almaktadır. Iran dünya petrol üretiminin yaklaşık % 10’unu verir ve bu
|
Dünya Çapında Petrol Üretimi (Günde Milyon Varil)
|
Dünya Çapında Petrol Rezervleri (Milyar Varil)
İran 62.0
Suudi Arabistan 150.0
Rusya 75.0
Küveyt 67.0
Irak 34.5
Birleşik Arap Emirlikleri 32.4
USA 29.5
Libya 25.0
Çin 20.0
İngiltere 19.0
Toplam 645.0
dan İran’ın durumu onu daha fazla etkilemektedir.
Batı Avrupa’da Federal Almanya 15,7 milyon ton (1977) Iran petrolü ithal etmek suretiyle en büyük alıcı durumundadır, öteki Avrupa ülkeleri belirli bir derecede İran’dan gelecek petrole bağımlıdırlar, örneğin Büyük Britanya ham petrolünün % 18’ini Şah’ın memleketinden getirtmektedir, Iran, Suudi Arabistan’dan sonra en önemli ihracatçıdır (% 26). Gerçi Ingiltere’nin Kuzey Denizindeki petrolü çok çabuk bu ithalatın yerine geçecektir, fakat bu her halde 1980’den önce olamayacaktır.
öteki memleketler İran petrolünün bu frenlenmesini daha fazla hissedeceklerdir. İran çok uluslu petrol şirketlerinin tekelini atlatabilmek için devletten devlete mukaveleler yapmıştır. Bu yüzden bugün Güney Afrika ile İsrail öteki ülkelerden çok daha fazla İrana bağımlı kalmaktadırlar. İran Kuzey Afrika’nın en önemli petrol müteahhidi ve aynı zamanda memleketin en modern rafinelerinden birinin de ortağıdır. Kuzey Afrika son zamanlarda önemli stratejik rezervler yapmıştır. Bunun sebebi ileride karşılaşma olasılığı olabilecek zorlayıcı önlemleri atlatabilme- sidir.
İran’ın Petrol İhracatı (Milyon Varil) (Güney Afrika ve İsrail hariç)O cak’tan Hazirana kadar
|
|
DIE WEL TW O CHE ’den |
[1] 1.6 milyon varil doğal gaz (sıvı) dahil, yıl (1978) ortalam günde 5,7 milyon varil ürete- bilmişse de bu miktar grevlerden dolayı 1,5 milyon varile düşmüştür. Bu, üretim kapasitesinin (6,9 milyon) yuvarlak 1,2 milyonudur, fakat bundan önceki yıla oranla bu % 2,3 bir yükseliş demektir, çünkü bu sırada Opec ülkeleri, özellikle Suudi Arabistan geçici bir arz artışı yüzünden üretimini frenlemişti.
Iran petrolünü bütün dünyaya ihraç eder. Bununla beraber en büyük alıcıları ABD, Japonya, ve Batı Avrupa’dır. ABD 1977’de İran’dan yaklaşık 40 milyon ton ham petrol ithal etmişti, ki bu miktarı bu yılda aynen alacaktı. Japonya hemen hemen eşit miktarda ham petrol almaktadır, yalnız ABD gibi kendi kaynaklarından ihtiyacını karşılayacak durumda değildir, bu bakım-
