ERGONOMİ

ERGONOMİ; Alm. Ergonomie, Fr. Ergonomie,
İng. Ergonomy. İnsanın rahatını, güvenliğini
ve verimliliğini arttırmak maksadıyla, insan-
makina, insan-iş, insan çevre ilişkilerini
konu alan mühendislik dalı. Ergon Yünancada iş
demektir. İster tüketici olsun, isterse üretici konumunda
bulunsun, bütün insanlar değişik âlet
ve makinalarla, çeşitli iş ve çevre şartları ile
karşı karşıya bulunurlar. Bu esnâda insanın güvenliğinin,
rahatının ve iş verimliliğinin arttırılması
arzulanır. Ergonomi, insanın çeşitli şartlar
altındaki bedenî ve psikolojik özelliklerini,
kâbiliyetlerini, eğilimlerini, imkânlarını araştırmak
suretiyle bir takım ortak özellikler ve
kâideler tesbit etmeye çalışır. Bunlar daha sonra
insanı kuşatan çevrenin, insanın ilişkiye geçtiği
makinaların, içinde yaşanılan ortamların
en iyi şekilde düzenlenmesinde kullanılacaktır.
Esas olarak sanâyide iş gücünün verimliliğinin
arttırılması maksadıyla yürütülen çalışmalar
sonucu kendini gösteren ergonomi; tıp,
teknoloji, biyoloji, fizyoloji, psikoloji, sosyoloji,
mühendislik, mekanik, fizik gibi çok çeşitli
başka konularla da yakından ilgilidir. En basit
olarak, bir iskemlenin yükseklik ve şeklinin yapılan
işe daha uygun hale getirilmesi, iş verimini
ve konforu arttırabilir. Meselâ, parmaklar
kullanılarak görülecek bir işin de parmağın tabiî
yapısına ve kâbiliyetlerine uygun olması gerekecektir.
Nitekim, daktilo, telefon, bilgisayar
klavyesi, diş fırçası vb. mamullerin geliştirilmesinde
ergonomi prensiplerinden faydalanılır.
Oturma yerlerinin şekli, bedenin rahat ve sıkıntılı
duruşları, âlet ve eşyalardaki işaret ve kumanda
düğmelerinin durumu, gürültü, ses ve
ışık seviyeleri ve daha niceleri ergonominin inceleme
sahasına girer.
İsâbetli bir insan-makina sistemi geliştirebilmek
için ergonomi işe gözlem yaparak başlar. Gerekiyorsa,
işin gerçek şartlar altındaki durumu anketlerle
araştırılır, ayrıntılı analizler yapılır. İnsanların
genel yapılan, yukarıda sayılan değişik bilim
konuları açısından ayrıntılı olarak incelenir.
Daha sonra İlmî metodlar kullanılarak ilgili sistemler
geliştirilir. Esas olarak deneye dayanarak
sistemin rahatlığı ve verim üzerindeki etkisi incelenir.
Zayıf noktalar güçlendirilerek, daha iyi çözümlere
geçilir.Ergonomi önceleri daha çok kas gücüne dayanan
işlemlerde fizyolojik temelli araştırmalarla
ilgilenmiştir. İnsana âit anatomik özellikler üzerinde
durulmuş, bunlara âit standartlar geliştirilmiştir.
Sonraları, biraz daha makineleşmiş sistemler
de incelenmeye başlanmış, bu arada insanın
psikolojik yapısı ve özellikleri (dikkat, algılama,
kavrama, tepki gösterme vs.) de incelenmiştir.
Günümüzde ergonomi çok daha karmaşık
ve otomatikleştirilmiş sistemlerle insan arasındaki
ilişkileri de incelemektedir.
Her çeşit ev ve el âletlerinin, çevredeki hemen
hemen bütün eşyaların, taşıt araçlarının, konutlann,
makinalann, fabrikalann, giyim eşyalannın, kısacası,
gerek üretici olarak, gerekse tüketici olarak
insanı kuşatan ve onunla temas hâlinde bulunan,
bütün mal, eşya, sistem ve varlıkların geliştirilmesinde
ergonomi prensipleri kullanılmakta, böylece
insanın rahatı, güvenliği, konforu ve iş verimleri
en üst seviyeye çıkarılmaya çalışılmaktadır.