FATİH DEVRİ
(1451 -1481)
f
A — İSTANBUL’UN FETHİ
(29 Mayıs 1453)
— Fatih’in Padişah Olması ve İlk İşleri:
II. Murat’ın ölümü üzerine Manisa’da vali bulunan Fatih, ikinci M eh* ■4t adı ile Osmanlı taktına oturdu (1451) (bkz. Resim: 1).
İlk i$i ileride kendisine rakip olur korkusuyla kardeşi Şehzade Ahmet’i lldürtmek oldu. Padişahlığını kutlamak için gelen yabancı elçileri iyi kabul •ttl. Onlarla babası zamanında yapılan anlaşmaları yeniledi.
Bu sırada saltanat değişikliğinden yararlanmak isteyen Karamanoğlu İbrahim Bey, Osmanlı topraklarına saldırmaya başlamıştı. Fatih derhal Anadolu’ya geçti Osmanlı ordusu Akşehir’e geldiği zaman Karamanojlu, gönderdiği elçileri aracılığı ile padişahtan af diledi. Fatih, İstanbul’un fethi İyiyle uğraşmak istediğinden Karamanoğlu’nun dileğini kabul etti ve kendi-•ini bağışladı.
2 — İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar:
İstanbul, Fatih devrine gelinceye değin Türkler tarafından dört defa kuşatılmış, fakat birçok nedenlerden dolayı fetholunamamıştı.
İstanbul’un o tarihe değin fethedilememesinin en büyük nedeni; bu şehrin yerinin savunmaya çok elverişli olması idi.
Bundan başka Hıristiyan âlemi, İstanbul’u Hıristiyanlığın doğu kalesi VS dünyanın Akropoliai olarak kabul ediyor ve Müslüman saldırılarına kaifl bu şehri ellerinden geldiği kadar savunuyorlardı. Bundan dolayı Fatih, Istan* bul* un kuşatılmasına başlamadan önce bu gibi yardımları önleyici tedbirİM aldı. Geniş ve taktik bakımından üstün bir plan hazırlayarak işe girişti. Zâ* meninin bütün olanaklarından ve tekniğinden yararlandı, önce Boğaziçi’nin en dar yerinde vaktiyle Yıldırma Beyazıt tarafından yaptırılan Anadolu hfaifl* nin (Güzelcehis&r) karşısında Rumeli hisarını (Boğazkesen hisarı) yaptirdt (1452) (bkz. Resim: 2). Bu suretle Karadeniz’den gelecek olan herhangi kir yanlım önlenmiş oldu. Boğaz’dan geçen gemiler kontrol altına ıtmdk> Ayrıca hem Boğazlan korumak, hem de İstanbul’un kuşatılmasına yardim
Uıere 400 parçalık bir donanma vtlcuda getirdi. Akıncı komutanla» Turban B«yi Mora üzerine gönderdi. Avrupa’dan gelecek herhangi eftrdım ordusu için de Balkanlar da aynca bir ordu topladı. SonfA l’ilo İstanbul’un fethi için gerekli plan ve hazırlıkları yapmaya başladı en ünlü mühendislerinden Muslihiddin ve Saruca Sekban ile BİIUI1 ^Açarak kendisine sığman Macar Urban ın yardımlarıyla Edirne’de bU> tatma topları döktürdü. Bu topların en büyüğüne Şahî adı verildi» İstanbul surlarından aşırtma gülleler atacak havan toplan ve ku|ftt> kullanılmak üzere tekerlekli kuleler yaptırdı.
Fatih bütün bu hazırlıktan iki yıl içinde tamamladı. 1453 yıh kışında inli ordusu ve donanması İstanbul’un fethi için harekete geçti. Büyük pfer daha önce Edirne’den yola çıkanldı. 200 bin kişilik bir Türk orduau 400 parçalık bir donanma ve toplar 1453 yılı nisan başlarında İstanbul finde toplandı.
| — İstanbul’un Kuşatılması Sırasında Bizans’ın Durumu:
Bu sırada Bizans imparatorluğu, İstanbul şehri ile dolaylarında birkaç fctnbaya söz geçiren bir devlet haline gelmişti. İmparatorluğun başında XI. Kon» tan tin Dragazes bulunmaktaydı Şehrin nüfusu yaklaşık olarak I 60 bin kadardı. Galata (Karaköy) Cenevizliler’in elindeydi. İmparatorluğun ordusu fi donanma yok gibiydi. Memleket parti ve mezhep kavgalarıyla çalkala* Myordu. Devlet büyükleri imparatorluğun kurtuluşunu Ortodoks kilisesi’ ile Katolik kilisesinin birleşmesinde görüyordu. Bu amaçla başta imparator oldu-§U halde bazı büyükler iki kilisenin birleştirilmesi için çalışıyorlar, böylece TUrklere karşı Avrupa’nın ve papanın yardımını sağlayacaklarını sanıyor-tardı. Fnkat mutaassıp Ortodokslar bu birleşmeye asla taraftar değillerdi. Hatta İstanbul patriği «İstanbul’da kardinal külahı görmektense, Türk sanfiı füffncyi tercih ederim» diyerek bu işe karşı koymakta idi.
İmparator hem bu işlerle uğraşıyor, hem de Fatih’in İstanbul’u fethet* «Mk İçin giriştiği büyük hazırlıklar karşısında, imparatorluğunu savunmaya fcaaırUnıyordu. O sırada Bizans’a 1500 kadar Ceneviz askeri geldi. Bu yar-im Bizanslıları çok sevindirdi, tmparator surları, kaleleri onarttı. Eldeki ^Onanmasını Haliç’e çekerek Haiiç’in ağzını bir zincirle kapattı. Ahaliden |Q 000 kadarını silâhlandırdı. Askerleri ile birlikte bunlan da surlara yerle(> [ iMl. Böylece iyi kötü İstanbul’un savunmasını hazırladı. Bununla birlikte impa* bu işte askeri kuvvetinden çok İstanbul surlarına ve Avrupa’dan geieoa* jllti Umduğu yardımcı kuvvetlere güveniyordu. Gerçekten o tarihlerde (atan* ||| kara ve deniz tarafından çok sağlam surlarla çevrilmişti. Bu •urlarilt İtinde 20 metre genişliğinde bir hendek vardı.
Besim: S — Rumelihisarı (Bofazkesen)
4 — İstanbul’un Kuşatılması ve Fethi (6 Nisan-29 Mayıs 1453):
Fatih İstanbul önüne gelirgelmez Türk ordusunu çok düzenli la İt şekilde yerleştirdi. Sağ kanadını Marmara denizinden Topkapı’ya kadar uzanan •urların önüne yerleştirerek bu kanadın komutasını Mahmut Paşa ile Ana- , dolu Beylerbeyi İlhak Paya’ya verdi. Sol kanadını Haliç ile Edirnekapı ara-: undaki ■urlann önüne yerleştirdi. Bu kısmın komutasını da Rumeli Beylerbeyi Karaca Paşa’ya verdi. Kendisi de Kapıkulu askeri ile Edirnekapı ve Top-kapı arasındaki alana yerleşti. Karargâhını şimdi Maltepe denilen yerde kurdu. Halıç’in karşı tarafına, Beyoğlu ve Galata sırtlarına ise Zağanos Paşa kuvvetleri yerleştirildi. BUytik toplar Topkapı ile Edirnekapı arasındaki surların önüne kondu. Aynca 14 batarya top da gerekli yerlere yerleştirildi. ‘■ Donanma ise şimdiki Dolmabahçe sarayı ile Sarayburnu arasındaki bölümde ve Haliç zincirinin önünde toplandı (bkz. Harita: 1, İstanbul’un kuşatılması planı).
Fatih, bütün bu hazırlıklarını bitirdikten sonra imparatora bir elçi gön- : dererek kan dökülmemesi için şehrin teslimini istedi. Konstantm, Fatih’in; bu teklifini reddederek savaşa hazır olduğunu bildirdi. Bunun üzerine Türk ordusu 6 nisan 145 3 sabahı İstanbul’u kuşatmaya başladı.
Zaman zaman yapılan yürüyüşler ve korkunç top atıfları İstanbul surlarını sarsmakta ve year yer gedikler açmaktaydı. Bizanslılar ve onlara yardım
dmı Ceneviz kuvvetleri şehri çok güzel savunuyorlardı. İmparator bir kule-dtft öbür kuleye koşarak elinden geldiği kadar çalışıyor, topların açtığı gedik’ İMİ kapattırıyor, halkı ve askeri savaşa özendiriyordu.
K Uf atmanın onuncu günü papanın aracılığı ile Bizanslılara yardım için gönderilen beş Ceneviz kalyonu İstanbul önlerine geldi. Fatih bu gemilerin yakalanmasını Donanma Komutam Baltaoğlu Süleyman Bey’e emretti. Fakat dilftnan gemileri yelkenli, aynı zamanda çok büyük olduklarından kendilerini ItfRlâya çalışan Türk gemilerini yararak Haliç’e girmeyi başardılar. Fatih klina çok kızdı. Baltaoğlu’nu amirallikten alarak yerine Hamza Eey’i atadı M dâhice bir işe girişti. Türk donanmasından bir kısmının Galata sırtların-dan Haliç’e indirilmesine karar verdi.. Şimdiki Tophane’nin bulunduğu yer» tftfl Kumbaracı yokuşu ve Tepebaşı üzerinden Kasımpaşa’ya kadar uzanan t# yol yapıldı. Bu yola kızaklar döşendi, iyice yağlandı. Sonra 21/22 nisan fttaal 72 parçalık bir Osmanlı donanması bu kızaklı yoldan çekilerek Haliç’ l«kl Kasımpaşa limanına indirildi.
Bu biiyük başarı Bizanslılarm maneviyatını sarstı. Aynı zamanda Türk kuvvetlerinin çok zayıf olan Haliç surlarını tehdit etmesini kolaylaştırdı.
Bu sırada karadan yapılan devamlı yürüyüşler ve top atışları surlan Mv hayli yıpratmış birçok yerde büyük gediklerin açılmasını sağlamıştı. Buna Utman imparator, kendisine yapılan ikinci teslim teklifini de kabul etmedi, tik Utanbul son bir yürüyüşte düşecek bir hale gelmişti. Nihayet Fatih 20
mayıtı 29 mayı* 145 3’® bağlayan gecenin şafak vaktinde son yUrüyüşe karal Vtrdl, Durum bütün komutanlara ve subaylara Fatih tarafından bildirildi Savaşla yararlık gösterenlere mükâfatlar vaat olundu. i
29 mayıs salı sabahı Türk ordusunun büyük yürüyüşü başladı. 53 gün* d*n bari şiddetle kuşatılan ve surlan delik deşik edilen İstanbul, bu büyüt Türk ylirüyügüne dayanamadı. Surlardan, gediklerden ve açılan kapılarda! şahre giren Türk askerleri, İstanbul sokaklarına dağılmaya başladılar. Şehri ilk girenler Edirnekapı ile Topkapı arasındaki yıkık surlardan ve Sirkkapıi denilen küçük bir kapıdan girmişlerdi, imparator bu karışıklık içinde bir azal askeri tarafından öldürüldü. 1
Fatih 29 mayıs salı günü büyük bir törenle Topkapı’dan İstanbul’a gird» Doğru Ayasofya’ya gitti. Ayasofya kadın ve çocuklarla dolmuştu. Halk, balı bir ■””iTiıuşa göre, Türkleri İstanbul’dan çıkartacak olan yardımcı melekler! brk’yordu. Fakat karşılarında beyaz bir ata binmiş. 21 yaşındaki genç Türti padişahı Fatih’i görünce her şeyin bittiğini ve Bizans’ın sonunun geldiğiii anladılar.
Emevîler zamanından beri birçok Müslüman komutanların ve kurulu şundan beri daha birçok yabancı hükümdar ve komutanların almak için uğ raştıklan Bizans, nihayet büyük Türk Padişahı II. Mehmet tarafından fetho {undu. Bundan dolayı kendisine Fatih sanı verildi.
5 — Yeniçağın Başlaması:
İstanbul’un fethi dünya tarihinin en büyük olaylarından biridir. Bu ola.,! cihan tarihinin gidişini değiştirmiştir. Bundan dolayı hemen tüm tarihçile İstanbul’un fethi olayım ortaçağın sonu, yeniçağın başlangıcı olarak kabu etmişlerdir. İstanbul’un fethi aynı zamanda Türk Tarihi içinde büyük bfcj dönüm noktasıdır. Zira bu tarihten sonra Osmanlı devletinin Kuruluş devri; «ona mnıış, İmparatorluk ve Yükselme Devri başlamıştır.
