Franz I
(d. 8 Aralık 1708, Nancy, Lorraine Düklüğü – ö. 18 Ağustos 1765, Innsbruck, Avusturya), Kutsal Roma-Germen imparatoru (1745-65), Lorraine dükü (François Stéphan ya da Franz Stephan; 1729-35) ve Toscana grandükü (Francesco Stephano; 1737-65). Avusturya arşidüşesi, Macaristan ve Bohemya kraliçesi Maria Theresia’nın kocasıydı.
Avusturya Habsburglarıyla yakın akraba olan Franz, 1723’ten sonra Kutsal Roma-Germen imparatoru VI. Karl’m Viyana’da-ki sarayında yaşamaya başladı. 12 Şubat 1736’da Karl’ın vârisi Maria Theresia’yla evlendi. Fransızlar, Polonya Veraset Sava-şı’nı (1733-38) sona erdirmek için, Lorrai-ne’i Stanisfaw Leszczyñski’ye (I. Stanistaw) vermek istiyorlardı. Kari, Lorraine’i Stanis-íaw’a bırakması koşuluyla, kızının Franz’la evlenmesine izin verdi. Buna karşılık Franz, Medici ailesinden son Toscana grandükü Gian Gastone’nin vârisi ilan edildi. Bütün bu düzenlemeler, 1738 Viyana Antlaşmasıyla onaylandı.
Maria Theresia, babası VI. Karl’ın ölümü üzerine tahta geçince kocasını ortak hükümdar ilan etti. Franz, Avusturya Veraset Savaşları (1740-48) sırasında Avusturya ordusuna komuta etmek istediyse de, Maria Theresia onun yaşamım tehlikeye atmamak için buna izin vermedi. Maria Theresia’ya karşı Avusturya tahtı üzerinde hak iddia eden Bavyera elektörü Kari Albrecht’in ölümünden sonra Franz, Kutsal Roma-Germen imparatoru seçildi (13 Eylül 1745). Ekonomik konular dışında, hükümet üzerinde etkili olamayan Franz, daha çok kültürel konularla ilgilendi.
Franz II, Macarca ferenc (d. 12 Şubat
1768, Floransa – ö. 2 Mart 1835, Viyana), son Kutsal Roma-Germen (1792-1806) ve Avusturya (1804-35) imparatoru. Ayrıca Macaristan (1792-1830) ve Bohemya kralı (1779-1835) olarak hüküm sürmüş, Viyana Kongresi’nden (1814-15) sonra Metter-nich’in izlediği muhafazakâr politikayı desteklemiştir.
Daha sonra imparator olan II. Leopold ile İspanyol prenses Maria Luisa’nın oğluydu. Amcası imparator II. Joseph’in gözetimi altında yetişti. 1790’da II. Joseph’in, 1792’de de babası II. Leopold’un ölümü üzerine tahta çıkan Franz, Fransız Devrimi’n-den kaynaklanan sorunları devraldı. Meş-rutiyetçiliğin her biçimine karşı çıkan
Franz, Robert 396
bir hükümdar olarak I. Koalisyon Savaşları (1792-97) sırasında Fransa’ya karşı Avusturya’yı destekledi ve zaman zaman kendisi de cephede çarpıştı. Ama savaş Fransa’nın zaferiyle sonuçlanınca Avusturya, Campo Formio Antlaşması’yla (1797) Lombardiya’yı ve Ren’in batı kıyılarını
Franz II, Josef Kreutzinger’in yağlıboya çalışmasından ayrıntı, 1815
Bild-Archiv, Österreichische Natıonalbibliothek, Viyana
Fransa’ya bırakmak zorunda kaldı. II. Koalisyon Savaşları (1798-1802) sırasında Fransa karşısında bir kez daha yenilgiye uğrayan Franz, Napoléon’un imparator unvanı almasından kısa bir süre sonra, kendini Avusturya imparatoru ilan etti. 1805’te Fransa’ya karşı yeni bir sefere girişen Avusturya, III. Koalisyon Savaşları olarak bilinen bu seferin sonunda bir kez daha yenilgiye uğradı. Bu savaşın sonunda, Almanya’nın topraklarının büyük bölümünün Fransa’nın egemenliği altına girmesi ve Napoléon’un Ren Konfederasyonu’nu kurmasıyla birlikte, Kutsal Roma-Germen imparatoru sıfatı boş bir unvana dönüşünce, Franz bu unvandan vazgeçti (1806).
1809’da Napoléon’a karşı dördüncü kez savaşa giriştiyse de gene yenilgiye uğradı. Yalnızca devrimci akımlara değil, halk hareketlerine de kuşkuyla yaklaşan Franz, bu savaş sırasında Habsburg yanlısı Tirollu ayaklanmacıları Fransızlara ve Bavyeralıla-ra teslim etti. Napoléon’u küçümsemesine karşın, onun, kızı Maria-Louisa (Marie-Louise) ile evlenme isteğini geri çeviremedi; böylece Maria-Louisa ile Napoléon 1810’da evlendiler. Franz, bu evlilik bağından ötürü 1812 Savaşı’na Fransa’nın safında katıldı; ama Fransa’nın Rusya’da yenilmesi üzerine bu dayanışma son buldu. Ardından Rusya, Prusya, İngiltere ve İsveç’in oluşturduğu ittifaka katılan Franz, 1813-14 yıllarında Fransa’nın yenilgisiyle sonuçlanan savaşların çoğunda yer aldı.
1815’te sonuçlanan Viyana Kongresi’nin ardtndan Başbakan Metternich’in baskıcı ve muhafazakâr yönetimini destekledi. Metternich Sistemi olarak adlandırılan bir yönetim biçiminin yürürlüğe konduğu bu dönemde, liberal eğilimleri bastırmaya ve Katolik Kilisesi’ne II. Joseph döneminde yitirdiği gücünü yeniden kazandırmaya yönelik önlemler alındı. Bütün bu uygulamalarına karşın sanat ve bilimin koruyucusu olan Franz, Tuna Irmağı üzerinde buharlı gemilerin işletilmesi gibi yenilikçi düzenlemeleri destekledi ve demiryolu taşımacılığına önem verdi.
