Freiligrath, (Hermann) Ferdinand

(d.17 Haziran 1810, Detmold, Vestfalya – ö. 18′ Mart 1876, Cannstatt, Stuttgart yakınları, . Almanya), 19. yüzyılın önde gelen Alman şairi. Genellikle siyasal içerikli şiirleriyle tanınmıştır.
Amsterdam’da bir bankada muhasebe görevlisi olarak çalışırken Gedichte (1838; Şiirler) adlı yapıtının başarı kazanması üzerine kendini bütünüyle edebiyata verdi. Victor Hugo’nun etkisini taşıyan ve paıl.ık bir düş gücü, yarı egzotik görüntüler \o kusursuz bir teknikle dikkati çeken bu ilk şiirleri, Prusya kralı IV. Friedrich’in kendisine aylık bağlamasını sağladı. Ama giderek radikal görüşleri benimsediğinden, siyasal içerikli şiirlerini içeren Glaubensbekennt-nis’in (1844; Bir Vicdan Bildirimi) yayımlanmasının ardından bu aylığı almaktan vazgeçti. Şiirlerinin yasaklanması üzerine, Almanya’dan ayrılmak zorunda kaldı. Belçika’ya, İsviçre’ye ve oradan da İngiltere’ye gitti. 1848 Devrimi’nin ardından Almanya’ ya döndü. Daha önce yayımlanan Ça ira (1846) ile Devrim’i öven Neuere politisehe und soziale Gedichte (1849, 1851; Yeni Siyasal ve Toplumsal Şiirler) adlı kitaplarında güçlü bir monarşi karşıtlığını ve sosyalist eğilimi yansıtan şiirlere yer verdi. Tutkulu ~ inançlarını retorikli bir dille ve görüntülerle ■ anlattığı bu şiirler, dönemindeki devrimci Alman şiirinin en güzel örnekleri arasında kabul edilir. Die Toten an die Lebenden (1848; Ölülerden Dirilere) adlı şiirinden. dolayı yıkıcılıkla suçlanarak tutuklandıysa ’ da, yargılama sonunda aklandı. Daha sonra , Köln’e yerleşti ve burada kalıcı bir dostluk i kurduğu Karl Marx’la birlikte Neue Rhei- t nisehe Zeitung, Organ der Demokratie gazetesini çıkardı. Siyasal baskılardan kurtulmak için 1851’de İngiltere’ye gitti. 1856’dan 1865’e değin İsviçre Merkez Bankası’nm. Londra temsilciliğini yaptı. 1868’de Alman-‘ * ya’ya döndü.
Freiligrath’ın öbür önemli yapıtları arasın- , t da William Wordsworth, Henry Wadsworth ; Longfellow, Walt Whitman, Robert Burns ile Fransız şâirler Victor Hugo ve Molière’ { den yaptığı toplumsal içerikli şiir çevirileri ‘ sayılabilir. Şiirlerdeki duyarlığı ustalıkla > yansıtan çevirileriyle Alman halkının bu ‘ • şairleri tanımasında önemli rol oynadı.
Freising, Almanya’nın güneyinde, Bavye- \ ra eyaletinde (Land) kent. Münih’in ku- ’ , zeydoğusunda, Isar Irmağı kıyısında, 8. yüzyılda var olan bir şatonun bulunduğu bölgede kuruludur. Aziz Bonifatius’un 739’da burada piskoposluk oluşturmasından sonra Bavyera’nın dinsel ve kültürel merke-, zi durumuna geldi. Piskoposluk bölgesinin yönetimi 1803’te sivilleştirildi; ama daha sonra eski statüye dönüldü ve piskoposluk 1821’de Münih’e taşındı. Bir katedralin (1160-1205), St. Johann Kilisesi (1319-21) ile Benedikten Kilisesi’nin (y. 1160, 1716’da yenilendi) bulunduğu Domberg (katedral tepesi) kente egemen konumdadır. Frei-sing’deki öteki önemli yapılardan Weihen-stephan Benedikten manastın bugün tarım ve biracılık fakültesidir. 1040’tan bu yana ruhsatlı olan manastıra ait bira fabrikası ise dünyanın en eski bira fabrikalarından biridir. Eski piskoposluk sarayı da günümüze ulaşmıştır. Freising’de biracılık, elektrik makineleri, dokuma ve kimyasal madde üretimi önemlidir. Nüfus (1989 tah.) 35.201.
Frejus, Fransa’nın güneydoğusunda Pro-vence-Alpes-Côte-d’Azur planlama bölgesine (région de programme) bağlı Var ilinde
(département) kent. Estérel tepelerinin güneyinde ve Cannes’m güneybatısında yer alır. Antik bir deniz üssü olan kent, İÖ y. 50’de Julius Caesar tarafından Forum Julü adıyla kurulmuştur. Kentteki Roma kalıntıları arasında 3. yüzyıldan kalma bir amfiti-yatro, bir şukemeri ve antik surlar sayılabilir. Saint-Étienne ve Notre-Dame Katedra-li’nde (13. yy) 5. yüzyıldan kalma bir vaftizhane vardır. Romalı şair Gaius Cornélius Gallus ile Fransız devrimci devlet adamı E.-J. Sieyès’nin (1748) doğum yeri olan kent, 1959’da yakınındaki Malpasset Bara-jı’nın çökmesiyle oluşan taşkında büyük yıkıma uğramıştır.
Fréjus’nün başlıca ekonomik etkinlikleri turizm, flüorit ve barit çıkarımı, şarap ve meyve (özellikle şeftali) üreticiliği ile inşaat malzemeleri ve metal eşya imalatıdır. Nüfus
(1982) 28.489.
frekans, fizikte, sabit bir noktadan birim zamanda geçen dalga sayısı ya da periyodik hareket(*J yapan bir cismin birim zamandaki salınım sayısı. Periyodik hareket yapan bir cisim, bir dizi konumdan geçtikten sonra, ilk konumuna dönmesiyle bir salını-mını (periyodunu) tamamlamış olur. Ayrıca bak. açısal hız; basit harmonik hareket.
Bir salınımı tamamlamak için geçen süre (periyot) Vz saniye ise, titreşimin frekansı saniyede 2’ye eşittir; periyot 1/100 saat ise, frekans saatte 100’e eşittir. Genel bir tanımla, frekans, periyodun tersine eşittir (frekans= l/periyot). Ay’ın Yer çevresindeki dolanım frekansı yılda 12 dönüşten biraz fazladır; kemanın la telinin titreşim frekansı ise saniyede 440 salimindir.
Frekans / ya da t, (nü) simgelerinden biriyle gösterilir, u simgesi daha çok elek-tromagnetik dalgalar (örn. ışık, X ışınlan, gamma ışınları) için kullanılır. Elektrik mühendisliğinde ise alternatif akımlar için kullanılan açısal frekans, w (omega) ile gösterilir (aj=2ırf). Frekans birimi olarak kullanılan ve adını 19. yüzyıl Alman fizikçisi Heinrich Rudolf Hertz’den alan hertz (Hz), periyodu 1 saniye olan periyodik bir hareketin frekansıdır, bir başka deyişle saniyede
1 salınıma karşılık gelen frekanstır. Bu birimin sıkça kullanılan katları, 1.000 hertze eşit olan kilohertz (kFIz) ve 1.000.000 hertze eşit olan megahertzdir (MHz).
Spektroskopide, dalga sayısı(*) olarak adlandırılan frekans birimi kullanılır.
frekans modülasyonu (FM) (İngilizce Frequency Modulation), taşıyıcı bir dalganın frekansının, çoğunlukla bir radyofre-kansın, belirli bir sinyaldeki, örneğin insan sesinin ya da müzik aletlerinin ses frekanslarınca üretilen sinyallerdeki değişmeler uyarınca ayarlanması. Ayrıca bak. modü-lasyon.
frekansmetre, elektrikte alternatif akımla-nn frekansını (saniyedeki periyot sayısı) ölçmekte kullanılan aygıt. Frekansmetrele-rin çeşitli türleri vardır. Bunlar arasında en yaygın olanı, çoğunlukla alçak frekansları ölçmekte kullanılan ama 900 Hz’e kadar frekansları da ölçebilen sapmalı frekans-metredir. Bu aygıtın çalışma ilkesi iki karşıt kuvvetin dengelenmesine dayanır. Ölçülecek frekanstaki değişmeler karşıt kuvvetler arasındaki dengeyi bozarak kadran üzerindeki ibrenin sapmasına neden olur. Sapmalı frekansmetreler, rezonans devreli aygıtlar ve oran ölçen aygıtlar olmak üzere iki türe ayrılır.
Basit bir rezonans devreli frekansmetre, döner bobinli bir ölçü aygıtıdır. Bu tür aygıtların bir türünde farklı frekanslarda rezonansa gelecek biçimde ayarlanmış ve birbirlerine dik olarak tespit edilmiş iki
bobin (sargı) vardır. Bu bobinler ve bunlara bağlı bir ibre birlikte dönebilecek biçimde yerleştirilmiştir. Aygıtın ölçme aralığının ortasına düşen frekanslar iki bobinde birbirine yaklaşık olarak eşit akımlar oluşmasına yol açar ve ibre de kadranın ortasını gösterir. Frekanstaki değişme bobinlerdeki akımların dengesinin bozulmasına ve ibrenin sapmasına neden olur.
Bir başka frekansmetre türü de rezonanslı dilli frekansmetredir. Genellikle 10-1.000 Hz arasındaki frekansların ölçümünde kullanılan bu tür aygıtların daha alçak ya da daha yıiksek frekansları ölçebilen özel türleri de vardır. Bu aygıtlarda elektrik akımının etkisiyle titreşebilen ve her biri belirli bir frekansta rezonansa gelecek biçimde yapılmış çelik diller (yassı çubuklar) vardır, bu dillerden yalnızca ölçülecek frekansta rezonansa gelenler görünür biçimde titreşirler, böylece de uygulanan gerilimin frekansını gösterirler.
Freleng, Friz, asıl adı isadore freleng. i. freleng olarak da bilinir (d. 21 Ağustos 1906, Kansas, Missouri, ABD), 300’den fazla çizgi filmiyle ünlü Amerikalı canlandırma sanatçısı. Bu filmlerin çoğunu Warner Brothers şirketinin Looney Tunes ve Merry Melodies dizileri için hazırladı.
Freleng, Armour Packing, United Film Ad Service, Walt Disney ve başka bir çizgi film şirketinde kısa süreler çalıştıktan sonra, 1930’da Warner Brothers şirketinin baş canlandırma sanatçısı oldu. 1933’te yöneticiliğe getirildi. Looney Tunes ve Merry Melodies dizilerinde, hareketle sesi eşlemede uzmanlaştı. Önceleri şirketin müzik ürünlerini pazarlamak amacıyla hazırlanan bu dizilerdeki çeşitli tipleri yarattı ya da geliştirdi. Pembe Panter tipini de yaratan Freleng, bu dizinin ilk filmi The Pink Phink (1964; Pembe Phink) ile beşinci Oscar Ödülü’nü kazandı. 1963’te bir ortağıyla birlikte DePatie-Freleng Enterprises şirketini kurdu; kısa çizgi filmlerden reklam filmlerine kadar çeşitli filmler yönetti.
Frelimo, tam adı frente de libertaçâo de
MOÇAMBIOUE. MOZAMBİK KURTULUŞ CEPHESİ.
Mozambik’in Portekiz’den bağımsızlığını kazanması için mücadele eden ve 1975’te bağımsızlığın kazanılmasından sonra iktidara gelen partiyi kuran siyasal ve askeri hareket.
Frelimo 1962’de, ülkelerindeki Portekiz sömürge yönetimini kovmak isteyen, Mozambik’ten sürülmüş Afrikalılar tarafından komşu ülke Tanzanya’da kuruldu. Hareketin ilk önderi Eduardo Mondlane gelişen örgütü toparladı. Komünist ülkelerle Batı Avrupa ülkelerinden yardım aldı. Kuzey Mozambik’te eyleme geçen birkaç bin kişilik bir gerilla gücü oluşturdu. 1969’da öldürülen Mondlane’nin yerine, Frelimo eylemlerini orta Mozambik’e yayan pragmatik komutan Samora Machel geçti. Portekiz sömürge yönetimi ayaklanmayı bastırmak için 1960’ların ortalarından başlayarak Mozambik’te 70 bin kişilik bir güç bulundurmak zorunda kaldı, ama başarı sağlayamadı. 1974’te Portekiz’deki sol eğilimli askeri darbenin ardından Mozambik, Machel başkanlığındaki Frelimo hükümeti yönetiminde, 1975’te bağımsızlığına kavuştu. Frelimo bir Marksist-Leninist parti olarak yeniden örgütlendi. 1970’lerin sonlarında Frelimo yönetim karşıtı Renamo’nun direnişiyle karşılaştı.
Fremantle, Batı Avustralya’da kent ve liman. Hint Okyanusu kıyısında, bir iç liman oluşturan Swan Irmağı ağzında yer alır. Bugün Perth metropoliten alanının bir parçasını oluşturan Fremantle, Avustralya’
411 Frémont, John
nın en büyük limanlarından biri ve Avrupa’dan gelen gemilerin ilk uğrağıdır. Planlı yerleşime 1829’da açıldı ve Fransa ile ABD’nin bölgeye müdahalesini önlemek amacıyla ırmak ağzının çevresini ele geçirmiş olan İngiliz deniz subayı Yüzbaşı Sir Charles Fremantle’ın anısına Fremantle olarak adlandırıldı. Sis, fırtına ve güçlü gelgitlerden etkilenmeyen limanı, zamanla büyük bir balina avcılığı merkezi durumuna geldi. Kıyıdan 515 km içerdeki Coolgardie-Kalgoorlie altın madeninin alışveriş merkezi olarak 19. yüzyıl sonlarında gelişti. 1901’de liman tesislerinin genişletilmesiyle, 370 km güneydoğudaki Albany limanından daha önemli bir duruma geldi. II. Dünya Savaşı’n-da Müttefiklerin Güney Yarıküre’deki en önemli denizaltı üssü oldu.
1929’da kent tüzel kimliği kazanan Fremantle, bugün büyük bir sanayi merkezidir. Başlıca ürünleri süperfosfatlı gübre, mobilya, şeker, işlenmiş yün, deri, gemi, çelik, otomobil, çimento, petrol ürünleri ve alüminyumdur. Trans-Avustralya Demiryolu’ nun bitiş noktasında yer alır ve demiryolla-rıyla bölgenin bellibaşlı tarım alanlarına bağlanır. İhraç ürünleri arasında petrol, tahıl, un, yün, maden konsantreleri ve dondurulmuş et sayılabilir. Büyük bir sanayi kompleksi olan Kwinana kent yakınlarındadır. Dış limanı 190 km2’lik bir alanı kaplar. 1897’de açılan, Swan Irmağı ağzındaki iç limanına 1969’da dünyanın en büyük konteyner vinçlerinden birini barındıran bir konteyner terminali eklenmiştir. Fremantle aynı zamanda Batı Avustralya’nın en büyük ticari balıkçılık filosunun üslendiği yerdir. Nüfus (1986) 23.540.
Fremont, ABD’de, California eyaletine bağlı Alameda ilinde (county) Kent. San Francisco Körfezinin güneydoğu kıyısında, Dumbarton Köprüsü’nün ve Hetch Hetchy Kemeri’nin bulunduğu noktada yer alır. San José de Guadalupe Misyonu’nun (1797) yerine kurulu olan kent, adını Batı kâşiflerinden John C. Frémont’tan alır. 1956’da beş yerleşim merkezinin (Centerville, Irvington, Niles, Mission San José ve Warm Springs) birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Yaygın otoyol bağlantıları Fremont’un San Francisco Körfezindeki gelişme çerçevesinde bir konut ve sanayi bölgesi olarak büyümesini sağlamıştır. Ohlone (Junior) College (1965) buradadır. Nüfus (1990) 173.339.
Frémont, John C(harles) (d. 21 Ocak 1813, Savannah, Georgia – ö. 13 Temmuz 1890, New York kenti, ABD), California’ nın fethinde önemli rol oynayan ve Uzakba-tı’ya keşif seferleri düzenleyen ABD’li haritacı ve kâşif.
Yukarı Mississippi ve Missouri ırmaklarının haritalarını çıkarmasına yardımcı olduğu (1838) Fransız bilim adamı Jean-Nicolas Nicollet’den jeoloji, topografi ve astronomi konusunda gerekli bilgileri edindi. Nicollet’ nin Des Moines Irmağının haritasını çıkarmakla görevlendirdiği keşif heyetine başkanlık etti (1841). Kayınpederi olan Missouri senatörü Thomas Hart Benton’ın desteğiyle, sonraki birkaç yıl içinde Mississippi Vadisinden Büyük Okyanusa kadar uzanan bölgenin büyük bir bölümünün haritasını çıkardı. 1842’de Savaş Bakanlığı tarafından Wyoming’in batısındaki yolu araştırmakla görevlendirdi. 1843’te ünlü kılavuz Kit Carson ve dağlarda yaşayan Thomas Fitzpatrick ile birlikte Columbia Irmağının ağzında sürdürdüğü araştırmaları tamamladı. Kuzeybatının büyük bir bölümünü dolaştıktan
Frémy, Edmond 412
sonra, kışın Sierra Nevada’lar üzerinden California’ya ulaşmayı başararak ününü daha da pekiştirdi.
Texas’in ilhakı nedeniyle ABD ile Meksika’nın savaşın eşiğine geldiği 1845 ilkbaharında, bazı kaynaklara göre, savaş durumunda harekete geçme yolunda gizli bir emirle batıya doğru üçüncü seferine çıktı. California’ya vardığında, kendiliğinden ayaklanarak Bear Flag Cumhuriyeti’ni kurmuş olan Sonoma yakınlarındaki Amerikalı göçmenlen destekledi ve MeksikalI yetkililere meydan okudu. Meksika’ya savaş ilan edildiği (Mayıs 1846) haberi- California’ya ulaştıktan sonra, Tuğamiral Robert F. Stockton tarafından binbaşı rütbesiyle tabur komutanlığına atandı. Stockton ile birlikte California’nın fethini tamamladı. Bu sırada General Stephen Watts Kearny’nin eyalet yönetimini kurmak üzere California’ya gönderilmesi, bir otorite çatışmasına neden oldu. Kearny, Los Angeles yakınlarındaki Cahuenga Geçidinde Meksikalı yetkililerden California’yı resmen teslim aldıktan sonra California askeri valiliğine atanan Frémont’u tutuklatarak askeri mahkemeye verdi. 1847-48 yıllarında Washington, D.C.’de emre itaatsizlikten yargılanan Frémont hakkında ordudan uzaklaştırma karan verildi. Başkan James K. Polk’un bu cezayı iptal etmesine karşın ordudan ayrıldı; ama bütün bu gelişmeler sırasında kamuoyundaki saygınlığını korudu.
1848’de California’daki altın yataklarından büyük servet edinen Frémont, 1850 seçimlerini kazanarak eyaletin ilk iki senatöründen biri oldu. Köleliğe karşı takındığı kararlı tutumla, 1856’da Cumhuriyetçi Parti’den başkanlığa aday gösterildi. Demokrat Parti adayı James Buchanan karşısında yenilgiye uğradıysa da, Kuzeyli ve Batılı seçmenleri Güney’e karşı birleştirme konusunda önceki adaylardan daha başarılı oldu.
Amerikan İç Savaşı başlayınca Birlik ordularında görev aldı; ama başarılı olamayınca ordudan ikinci kez aynldı (1862). 1864’te başkanlık seçimlerine katılması yönündeki isteklere karşın, partiyi bölmemek için adaylığını koymaktan kaçındı. Daha sonra siyasetten çekilerek yalnızca Batı’daki demiryolu projeleriyle ilgilendi. Bütün servetini yitirdikten sonra, 1878’de Arizona Topraklan valiliğine atandı ve bu görevi 1883’e değin sürdürdü. Yaşamına ilişkin başlıca kaynak, Allan Nevins’in Frémont: Pathmaker of the West (1955; Frémont: Batı’nın Kâşifi) adlı yapıtıdır.