Halk edebiyatının meşhur şairlerinden.Yaşadığı devir kesin olarak bilinmemekle birlikte, on yedinci yüzyılın ortalarında doğduğu ve 1720 de öldüğü tahmin edilmektedir. Asıl adı Mustafa olup, saz şairleri onu Kırımlı saymaktadırlar. Şiirlerinden yurt içinde çok gezdiği, Şam, Arabistan ve Rumeli’de bulunduğu anlaşılmaktadır. Köy ve kasaba şairlerinden farklı olarak az veya çok bir tahsili olduğu bilinmektedir. İstanbul’da bulunduğu sıralarda Padişahı ziyarete gelen Selim Giray’la dostluk kurmuş ve ona bir şiir sunmuştur. Bir ara divan şiirine merak sarmış ve o zümre şairlerinin dil, üslup ve manzumelerinden faydalanarak bir çok şiirler yazmıştır.
Saz şairleri kendisini üç beş büyük ustadan biri sayarlar. Gevheri en yüksek çevrelere bile adını duyurmuş bir şair olarak tanınır. Aşık Ömer, Karacaoğlan gibi halk edebiyatının da şöhretli bir şairidir.
Hem halk şairi, hem de divan şairi olan Gevheri’nin şiirleri birbirinden uzak iki tarz içinde toplanabilir. Divan tarzındakiler; divanlar, müstezatlar ve birkaç semaidir. Saz şairleri türündekiler ise koşma, türkü, türkmani ve teçnistir.
Halk şairlerinin divanları, divan şairlerininki gibi kitap değildir. Bir çeşit nazım şekli ve tarzıdır. Onlar bir tek şiire divan demektedirler. Gevheri divanlarında kuvvetli bir şahsiyet gösterememiştir. Asıl gücünü ise heceyle söylediği şiirlerde göstermiştir. Bu şiirlerinde; halktan alınmış deyişler, duyuşlar, mecazlar dikkati çekmektedir. Konuşma Türkçesini çok mahirane kullanmıştır. Bazı şiirlerindeki hitaplar, onun asker bir şair olduğu intibaını vermektedir
Gevheri’nin divan şiirlerinde Fuzulî’nin; hece şiirlerinde ise Kuloğlu’nun tesiri görülür.
AĞIT
Gazilerin şerefrâzı ağası,
Vasfını söyleyen diller ağlasun.
Bunca guzât ile ol kahramanın,
Gazâya eşdiği yollar ağlasun.
Nâm-ı Hakkı dilde tekrar eyleyen,
Şecaat gevherin izhâr eyleyen;
Gece gündüz ana timar eyleyen,
Yarasını saran eller ağlasun.
Din uğruna daim giderdi yola.
Ettiği gazâlar gelir mi dile,
Hısım arkadaşı, kardaşı bile,
Hizmetinde olan kullar ağlasun.
Gevheri sırrına sırdaş olanlar,
Serhatlerde ana pâdaş olanlar,
G azâda kendüyle yoldaş olanlar,
Döküp gözlerinden kanlar ağlasun.