Gökyüzünün Gözcüleri Teleskoplar
En Küçük
Günboyunca Yıldızlar
Gökyüzüne En Yakın
Bazı araştırmacılar dev aletlere gereksinim duymazlar. İşte Mauna Kea’da bulunan en küçük gözlem teleskohu; 60 cm çapındaki aynası (bir amatör teleskohunkinden birazcık daha biiyiik), gökbilimcilere Güneş sistemindeki parlak gezegenler üzerinde çalışma olanağı tanır.
Şili’deki La Silla Gözleme-vi’ndeki gökbilimciler, geçen yıl gökyüzünün kızılötesi haritasını çizdiler. 1 m’lik kiiçük bir teleskop kullanılan ve Samanyo-lu’nun toplu haldeki ilk görüntüsünü veren bu program son derece iddialı.
1980’de Fransızlar ve Kanadalılar, var olan araçların en iyilerinden olan 3,60 m çapındaki teleskoplarım Hawaii’ye kurdular. Bu teleskop, çıplak gözle görülebilen en sönük yıldızdan beş yüz milyon defa daha az parlak olan yıldızlan görebiliyor ve on milyar ışık yılı uzaklıktaki galaksilerde meydana gelen değişimleri inceliyor.
Gökyüzünün Gözcüleri
Teleskoplar
Gökbilimciler aşırı duyarlı teleskoplarını gökyüzünü en iyi şekilde araştırabileceklerini düşündükleri çöle benzer bir yapıya sahip olan bir dağın zirvesine yerleştirdiler.
Hawaii’deki Mauna Kea Yanardağı’ndan gökyüzü gerçekten çok net gözüküyor. Burada Dünya ’nın en büyük astronomi araçları bulunuyor.
En Büyük
Keck teleskobu bugüne kadar kurulan teleskopların içinde optik ıçıdan en güçlü olanıdır. Aletin 300 tonluk metal dayanağı 10 m çapında ıltıgen bir aynayı taşıyor. Gerçekten mükemmel olan teleskobun bu aynası -■crbirinin çapı 1,4 m olan 36 küçük ıvnadan oluşuyor. Toplam alanı 78 m2 : ian dev ayna yüzeyi, birkaç yüz smometre duyarlıkla, yakınındaki bir bilgisayar tarafından denetleniyor. Bu ıkt çok uzak galaksilerde gözlem-kmebilen dalgaboyları için kullanılır; ¡çünkü, buralardan gelen ışığın dal-şıboyu evrenin genişlemesi nedeniyle fcrmızıya kayar. Bu teleskopla yaklaşık wz milyar galaksi gözlenebilir.
Evreni Dinlemek
‘¥-¡az!arin ışığı artık gökbilimcilere yer” yor. Kuasarlar ve pulşarlar :pu;sar=atarca) gibi evrenin yaban-os dızlar sadece radyo dalgabo-■yurcaki elektromanyetik ışımaları i aç-a.abilen radyoteleskoplar tara-trcB.- gözlemlenebiliyor.
Anten Ağının Kalbi
H-\vaii ve Porto Rico arasında 5ÜX km’lik bir alana yayılmış olan ILBA ağının 10 anteninden ber-taxir. odağındaki radyo sinyalleri, tır kıyaklıkta (cornct) toplanır, öoe—onık olarak yükseltilir, ato-ımık r :r saat tarafından tarilendirilir lEinyetik bir baııt üzerine Ifcpıoecıiir. Daha sonra bu on ecen kaydedilen on bantın lliscaen çok hızlı bir işlemci
;;n (dakikada 750 milyar çözülür.
Stadyum Kadar Büyük
Güçlü bir radyoteleskop kurmanın üç yolu vardır. Birincisi; sadece odağı hareketli olan sabit bir anten kurmaktır. Arecibo böyle bir alettir. Diğer yöntemde kullanılan hareketli antenler, optik teleskopların karşılığıdır; cam ayna metal bir yüzeye yerleştirilir. EffelsbergjjjlOO m), Jodrell Bank (76 m) ve Parkers (64 m) en büyük hareketli antenlerdir. Son yöntem ise, sayısız antenin birbirine bağlanmasıyla oluşan, binlerce kilometre çaplık girişimli-(interferometrik) radyoteleskopların kurulmasıdır.
Yarından
Sonranın
Tele^kobu
Radyo dalgalan alanında çok işlevsel olan iki ya da daha fazla teleskoba ait gi rişim prensibini, duyarlığı yüz bin kat ar utabilecek şekilde optik teleskopta kullanmak çok zordur. Bu zor işlemi vap-mak ise vıldı/laıın yüzenlerindeki a\-. rıntıiarı görebilmesi sağ
Yapay Yıldızlar
\
New Mexico Yian gökyiîzüne fışkıran bu lazer demeti, gökbilimcilerin üzerinde çalıştıkları bir gezegen, bir yıldız ya da galakside yapay bir yıldız olarak görülebilir. Bu lazer yıldızı, atmosferdeki türbiilansı ölçme ve teles-koba yerleştirilmiş bir aynaya bağlı olan bilgisayarın yardımıyla gerçel zamanı düzeltme olanağı sağlar. Am.u ise yeryüzünden alman görüntüleri, atmosferin dışında bulunan Hııbble l zav Teleskobu’ndan almanlar kadar net hale getirebilmektir.
Teleskobun Odağı
Modern bit teleskop, fotoğraf filminden yüz kat daha duyarlı ve daha hızlı üç ya-.dâ®rtiJpkyiÇıy^ş^îi|itii’,’ Burada görülen 3,5 m çapındaki NTT (New Technology Teleseopc) adlı teleskobun odağına kızılötesi spektrograf yerleştirilmiş. Görüntü algılayıcıları bazen içinde bulundukları teleskoptan çok daha karmaşık yapıda olabilirler.
Brunier, P„ Stieıtce Ağustos 199.
Çeviri; Eîif Yılmaz
Einstein Pulsarı’na Nobel Ödülü
Gerekli radyo dalgalarını yakalayabilmekiçin kullanılan antenlerin çapları dalga boylarının uzunluğu ile doğru orantılıdır. Radvoteleskoplarm dev boyutları bu şekilde açıklanabilir. Porto Rico’daki Arecibo anteni 300 m çapa ve 1000 m çevre uzunluğuna sahiptir. Bu alet, Jo Taylor’a PSR 1913+16’nm (çift pulsar) çevresindeki görelilikle ilgili olayları inceleyen çalışması için, bir N’obel Fizik Ödülü kazandırmıştır. Avustralya’daki Parkers adlı 64 m’lik anten ise kuasarlann saptanmasında kullanılıyor.
Yıldızların Geleceği
Araştırmacılar, yeryüzünden yaptıkları gözlemler için yeni aletler geliştiriyorlar. Bütün projelerin ortak noktası, kullanılan hızlı bilgisayarlar ve atmosferdeki türbülans etkisini yok edebilecek yetenekte, uyarlanmış optik teleskoplardır.
New-Mexico’nun Modern Taş Anıtları
■■’VLBA radyoteleskobu (Very Large Baseline Array) radyoelektrik fotoğrafları gerçeği-V:î ne benzer bir hale dönüştürmek ve îh, ■ ; optik teleskoplardan alman görüntüleri netleştirmek için kullanılır. Gökbilimciler, çölün ortasında dev bir Y harfi şeklinde sıralan-ckî« ‘ mış olan 27 anten tarafından
kaydedilen radyo sinyalle-■ – riııi birleştirir.
İnternet’te sörf yapıyor, ı/c hızlı koşuyor, ıs/ mükemmel
mm w m mm m mm
llegı guçlu…
Onunla kim yarışabilir?
sn Performa ailesine yepyeni bir tasarımla başarımı yüksek bir üye katıldı. Performa 6400. Performa’larda
kullanım kolaylığının yanısıra, Performa 6400’de İnternet bağlantısı için gereksinim duyabileceğiniz tüm yazılımlar rtemet Connection Kit ile elinizin altında… Buna bir de 8x hızında CD-ROM sürücü, yerleşik stereo ses desteği ve iara özgü genişleme olanaklarını ekleyin ve düşünün! Siz de mutlaka Performa 6400 ile tanışın…
Performa 6400 He alacağınız ücretsiz yazılımlar (*):
Sabit diskte veya diskette: MacOS 7.5 (**), At Ease, MacLinkPlus ve Easy Open çevirmenleri, Click Art Performa Collection, ClarisWorks 4.0 {**)
CD üzerinde: Thinkin’ Thinks 3, Sammy’s Science House, Power Pete (3’ü aynı CD’de), Apple Internet Connection Kit, Full Throttle, The Ultimate Human Body, Descent, Grolier Multimedia Encyclopedia, Toy Story, Aladdin ve Lion King’den oluşan üçlü Disney paketi.
(*) Tercih edilen konfigürasyona göre, belirtilenden farklı bir yazılım paketi verilebilir.
(**) Bazı konfigürasyonlarda Türkçe’dir.
PowerPC’
t
Mac
Apple
Vtİz hızında : :şemci
…sm ve kartı raiandiğında :e=te?üeyen ses çıkışı