İSKELET SİSTEMİ VE HASTALIKLARI

BEL AĞRILARI: Bel ağrısını tanım ayan in san yok g ib id ir/İn san o ğ lu n u n iki ayak üzerindedik yürüm esi, o tu rm ası’b elk i de bel ağrılarının gelişm esi bakım ından karşılaştığı en büyük tehlikeyi oluşturur. Çok çeşitli etkenler bel ağ rıların ın o rtay a çıkm asına neden olur. Bu etkenleri verm eden önce bel bölgesindeki om urlarm anatom ik özelliklerini kısaca incelem eyi uygun görüyoruz. Bilindiği gibi birinci boyun om uru olan “ A tlas ” dışında, b ü tü n om ur kem iklerinde gövde b ulunur. G övdenin hem en ark asın a, k ab aca yarım ay biçim inde olan om ur kavsi tutunm uştur, O m ur kavsiyle om ur gövdesi ara sın d ak i yuvarlak boşluğa “ O m ur deliği” denilm ektedir. O m ur kem iklerinin b irb irleriy le eklem leşm esi sonucu o rtay a çıkan om urgada, ü st ü ste dizilen om ur delikleri a d e ta b ir k an al o lu ştu ru rlar. Bu kanalın içinden om urilik geçm ektedir. Bu nedenle k an ala ‘‘O m urilikkanalı’’ denilm ektedir. O m urlar, gerek om ur gövdeleriyle ve gerekse om ur kavislerinden k aynaklanan eklem çıkıntılarıyla b irb irlerin e eklem leşirler. B irbiriyle eklem – leşm iş olan om ur gövdeleri ara sın d a “ İn terv er- te b ra l disk” denilen eklem içi özel y astıkcıklar bulunur. Bu yastıkcıklar om ur gövdelerinin birb irin e m ekanik sürtünm elerini azalttığı gibi, om u rlara binen m ekanik yükün de yum uşatılm asına yardım ed erler. O m ur kem ikleri eklem lerin dışında bazı k aslar ve b ağ lar aracılığıyla da b irb irlerin e tu tu n m u şlard ır. O m ur kavisleri a ra sın d a om urlar a ra sı delikler bulunur. Bu deliklerden, om uriliğine gelen ve om urilikten çıkan om ur sinirleri geçm ektedir. O m urlardaki kemik dokusu, kıkırdak dokusu, eklem ler, om urlarla ilgili k aslar ve om ur sin irleri çeşitli nedenlerle zedelendiklerinde bel ağ rıların a neden olurlar. Bazı d u ru m lard a bu y ap ıların dışından kaynaklanan bazı ağ rılar, bel ağrısı olarak algılanırlar. Bu tip ağ rılara “Y ansıyan ağ rıla r” denir. Bazen de om urlar bölgesinden kaynaklanan ağ rılar bazı çevre o rg an lara yayılırlar. Bu tip ağ rılara d a yansıyan ağ rılar denir. Bel ağ rıların a neden olan etkenleri kaynaklandıkları y ap ılara göre şöyle sıralayabiliriz. Kemik dokusundan: O m ur kırıkları, om urların darbeyle kaym aları, osteoporoz osteom alasi,

B u rad a bel ağ rıların d an korunm anın genel ilkelerinden söz edeceğiz. Bel ağ rıların d an korunm anın en iyi yolu bel bölgesindeki k asların kuvvetlenm esine yardım eden kas h arek etlerin in yapılm asıdır. Y ürüyüş, koşu, yüzm e ^ çeşitli kültürfizik h are k etle ri bel k asların ın güçlenm esine yardım ed er. Özellikle sa b ah la rı y ap ılacak olan kültürfizik h arek etleri, bel ağ rıların ın önlenm esinde çok y ara rlıd ır. Bel ağrıların ın önlenm esinde b ir b aşk a önlem , sağlığa uygun san d aly e ve koltuklarda oturm aktır. Özellikle kötü yapılm ış ya d a yanlış oturulan otom obil koltuklan, uzun yolculuklar sırasın d a şiddetli bel ağ rıların a ned en o lu rlar. Y atar d u rum dan, ay ağ a kalkan b ir insanın bel bölgesine binen yük 200 kat artm ak tad ır. O tu ru r d u ru m d a ise 400 kat artm ak tad ır. B u rad an da görüldüğü gibi yanlış pozisyonda oturm ak bel ağ rıları bakım ından büyük b ir tehlike y aratm ak ta d ır. Bel ağ rıların a ned en olan b ir b aşk a yanlış d av ran ış biçim i de y erd en yük kaldırırken yinelenm ektedir. Çoğu kim se y erd en b ir yük kaldıracağı zam an vücudunu belinden öne doğru k ıra r ve yükü k av rad ık tan so n ra doğrulur. Bu biçim de yük kaldırılırken b ü tü n ağırlık, bel bölgesine binm ektedir. Y erden yük kaldırm a sırasın d a kişinin dizlerini b ü kerek yüke yak laşm ası ve yükü k av rad ık tan so n ra yeniden b ac ak ları üzerinde d o ğ ru larak yükü kaldırm ası ve bu sıra d a yükü olabildiğince vücu d u n a yakın tu tm ası gerekir. Bu d u ru m d a bele binen yük azalm ak tad ır. Bel a ğ rıların a n ed en olan b ir b aşk a kötü alışkanlık d a kişinin k asların ı ısıtm ad an ani bel h are k etle ri yap m asıd ır. Bel ağ rısın d an y akm an kişilerin en büyük so ru n ların d an b iri de y atak tan kalkm adır. K işinin en az bel ağrısıyla y atak ta n kalkabilm esi için, önce b ac ak ların ı dizden büküp gövdesine yak laştırm ası, d ah a so n ra d a b acak ların ı y atak ta n ineceği ta ra fa devirm esi gerekir. B undan so n ra kollarınd an güç a la ra k y atak ta doğrulm alıdır. Bunu da y ap tık tan so n ra y ere b asıp ay ağ a kalkabilir. Şiddetli bel ağ rıları geliştiğinde, h astan ın kesinlikle y atağ a yatırılıp b ir doktorun çağrılm ası g erekir. H astan ın h are k et ettirilm em esine çalışılm alıdır. A ğrı dindirm ek için asp irin ya d a b ir b aşk a ağrı kesici ilaç verilebilir. Bel ve k arın bölgesindeki k asların güçlendirüm esi için çeşitli kültürfizik h are k etle ri v ard ır. B u rad a b ir seri h are k et an latılacak tır. H arek etler kolaydan zora doğru gitm ektedir. Bu h arek etleri uygulam ak istey en lerin kolaydan b aşlay ıp , ona alıştıktan so n ra zor o la n lara geçm esi d a h a uygun olur. H areket 1: Düz b ir zem in ü zerinde, sırtü stü uzanın. Diz ve b acak ların ızı bitiştirin. D aha so n ra dizlerinizi büküp b acak ların ızı k arn ın ıza doğru toplayın. Bu sıra d a kollarınızı b aşınızın altın a toplam ış olun. H arek et 2: Y ukarıdaki biçim de b acak ların ızı k arn ın ıza doğru topladıktan so n ra, ellerinizi dizlerinizin ü stü n d e kenetleyin ve om uzlarınız y erd en k ald ırm ad an kollarınızla, dizlerinizi k a rnınıza doğru b astırın

H areket 3: Y ukarıdaki harek eti, yapın, fakat bu kez başınızı dizlerinize doğru kaldırın. H areket 4 : Y ukarıdaki h arek eti yapıp, yerden o tu ru r durum a geçm eye çalışın. H areket 5 : S ert bir zem in üzerinde sırtü stü uzan d ık tan so n ra, bacaklarınızı yerd en kaldırm adan o tu ru r d urum a geçin. Bu h arek eti y ap ark en ayaklarınızı b ir yere takabilirsiniz ya d a b ir yardım cı ayaklarınıza elleriyle b astırab ilir. Bu du ru m d a h arek et d ah a kolay yapılır. H areket 6: S ırtüstü uzandıktan so n ra kollarınızı gövdenize p ara lel uzatın. D alıa so n ra yalnız bacaklarınızı bitişik ve düz olarak y erden yukarı kaldırın i ■, Y ukarıda anlattığım ız bu h arek etleri önce az sayıda yineleyerek gerçekleştirin. A lıştıkça sayıyı çoğaltın ve d ah a zor olan h arek etlere geçin. İyice alıştıktan so n ra, yalnız son iki h arek eti yapm anız yeterlidir. H arek etleri uygun dinlenm e aralık larıyla yineleyin. Ö rneğin herh an g i b ir h arek eti önce beç kez ark a ark ay a te k ra rlad ık tan sonra, b ir sü re dinlenip, yeniden beş kez tek rarlay ın . Bu te k ra rların sayısını alıştıkça artırab ilirsin iz.
 GUT HASTALIĞI:

Gut, eklem lerde ve b u n ların çevresinde “M onosodyum ü r a t” k ristallerinin birikm esi sonucu gelişen ve % 95 v ak ad a kan d a ürik asit fazlalığıyla sey red en tek rarlay ıcı özellikte eklem iltih ap ların a n ed en olan b ir m etabolizm a bozukluğu hastalığ ıd ır. Gut h a sta la rının yaklaşık olarak % 95’i erkektir. Gut h astalığına y ak alan an k ad ın ların büyük çoğunluğu m enopoz so n rası dönem e girm iştir. A vrupa ülkelerinde gut hastalığının görülm e sıklığı % 0,3 olarak bildirilm ektedir. Savaş yıllarında proteinli b esinlerin d ah a az tüketilm esi nedeniyle gut hastalığının görülm e sıklığı o y ıllard a düşm üştür. A m erika Birleşik D evletleri’nde, erkekler a ra sın da gut hastalığına % 10 o ran ın d a rastlan m ak – tad ır. N orm alde 100 mİ. k an d a 3-7 mg. ürik asit b ulunm aktadır. Gut h astaların ın % 95’inden fazlasında kandaki ürik asit m iktarı norm alin ü stündedir. K anda fazla m iktarda b u lu n an ürik asit, sodyum la birleşip “M onosodyum ü r a t” oluşturm aktadır. M onosodyum ü ra t ise k ristaller biçim inde, eklem lere, kem iklere, d erialtm a, böbreklere ve eklem çevresindeki dokulara birikm ektedir. M onosodyum ü ra t k ristalleri biriktikleri y erlerd e y ab an cı m adde gibi etki göstererek, kendilerine k arşı b ir iltihabın doğm asına neden olurlar. Bu k ristallerin biriktiği bölgelerde özel b ir reaksiyon d a doğar. Bu reaksiyon sonucu o rtay a çıkan y ap ılara “T ofus” denilm ektedir. T ofuslar eklem bölgelerinde, şişlikler biçim inde kendilerini belli ed erler. Gut h astaların ın yaklaşık % 10-% 20’sinde b ö b reklerde “Ürik asit ta ş la n ” gelişir. Bazı h a sta la rd a , böbreklerde gelişen tofuslar, “ Gut n efriti” denilen, böbrek iltihaplanm ası olayına ned en olur. Gut h astalığ ın d a gelişen eklem iltihabı çoğunlukla tek b ir eklem i tu ta r. Y aklaşık o larak % 50 v ak ad a ise ayak b aşp arm ağ ın d a eklem iltihabı gelişm ektedir. G utta eklem iltihabı ani atak la r biçim inde kendisini gösterm ektedir. H astalık tedavi edilm ediğinde atak la r sıklaşm akta ve eklem lerdeki kalıcı bozukluklar gelişerek m üzm in b ir gut h astalığı o rtay a çıkm aktadır. Ani gut atağı genellikle b ir ön b elirti oluşturm aksızm o rtay a çıkm aktadır. Ani gut atağ ı genellikle b ir ön belirti oluşturm aksızm o rtay a çıkar. A ğır bir yem ek, fazla içki, yorgunluk, c e rra h i girişim ler, infeksiy onlar, penisilin, insülin ani b ir gut atağ ın a neden olabilir. G uttaki eklem ağrısı, genellikle geceleyin b a şla r. A ğrı zonklayıcı, sızlayıcı ve şiddetlidir. Eklem bölgesi kızarık, şiş, p arlak ve sıcaktır. Ç arpıntı, ateş, halsizlik, titrem e gibi b elirtiler gelişebilir. H astalığın ilk dönem lerinde atak la r b irk aç günde iyileşir. Fakat h astalık önem senm ediğinde, atak la r b irk aç h afta süreceği gibi d ah a sık o rtay a çıkm aya b aşlar. H astalığın m üzm inleşm esiyle eklem lerde gelişen bozukluklar, onların h arek et yeteneklerini de bozar. G ünüm üzde ted av i olanakları, gut h astalık ların ın hiçbir kısıtlam ayla karşılaşm aksızm norm al bir yaşam sürm elerini sağlam aktadır. H astalığın tedavisinde üç h edef v ard ır. İlk h edef ani gut atağının tedavi edilm esidir. İkinci h edef ani gut atak ların o rtay a çıkm asının önlenm esidir. Ü çüncü h ed ef ise kanın ürik asit düzeyinin norm ale indirilm esi ve özellikle b ö b reklerde gelişm iş olan to fu slarm iyileştirilm esidir. Bu sonuncusu çok ö ıem lidir. Çünkü b ö b reklerde gelişen tofuslar zam anla h a s ta d a böbrek yetm ezliğine yol açarak , ölüm e neden olabilm ektedir. Ani gut atağının tedavisinde “K olşisin” adlı ilaç çok iyi sonuç verm ektedir. Kolşisin eklem de guta bağlı o larak gelişen iltihabı o rtad a n kaldırm aktadır. İlacın alınm asından 12 sa a t so n ra ağrı azalm aya b a ş la r ve yaklaşık 36-48 sa a t so n ra tam am en geçer. Fenilbütazon, oksifenbütazon, indom e tasin ani gut atak ları sırasın d a kullanılan diğer ilaçlard ır. Ani atak la r sırasın d a h astan ın y atak istirah atin e alınm ası gerekm ektedir. Bu dönem de h a sta la rın günde 3 litre k ad ar su içm elerinde y a ra r v ard ır. İçilen bol su, böbreklerd e id ra r yapım ını a rttıra ra k , m onosodyum ü ra t kristallerin in böbreğe çökm esini güçleştirir. Ani gut atak ların ın önlenm esi için h astaların h er gün 0.5-1.5 mg. kolşisin alm aları çok etkilidir. Bunun dışında h a sta la rın fazla kilolarını atm aları, bol su içm eleri gerekir. Ü çüncü hedef olan, kanın ürik asit m iktarının norm al düzeye indirilm esinde b aşlıc a üç ilaç kullanılm aktadır. B unlar “P ro b en esid ” , “ Sülfin- p irazo n ” ve “A llopürinol” dür. P robenesid ve sülfinpirazon id ra r yoluyla ü ra t atılım ım a rttırm akta ve böylece kandaki ürik asit m iktarını düşürm ektedirler. Bu ilaçların yardım ıyla özellikle böbreklerde, yeni to fu slarm oluşm ası önlendiği gibi, eskilerinin de kaybolduğu görülm ektedir. Bu ise böbreklerin korunm ası açısın d an çok önem lidir. Sözünü ettiğim iz bu iki ilaca “Ü rikozürik” ilaçlar denilm ektedir. Bu adı alm alarının nedeni, id ra r yoluyla ü ra t atılm asını sağ lam alarıd ır. A llopürinol ise v ü cu tta ürik asit yapım ını azaltıcı etkiye sah ip tir. Bu kanın ürik asit m iktarında azalm aya neden olur. B öbreklerinde ürik asit taşı olan h a sta la r, sözünü ettiğim iz bu son ilacı kullandıklarında böbreklerindeki ürik asit ta ş la n kaybolabilm ektedir. B u rad a son olarak şu noktaya değinm ek istiyoruz. Ü rikozürik ila çlan kullanan h a sta la rın asp irin ve benzeri iltihap karşıtı (A ntiinflam atuar salisilatlar) ila ç la n kullanm aları gerekir. Çünkü aspirin ve benzerleri, ürikozüriklerin etkisini yok etm ektedir.
rı