WWW’de Gezinmek Sınırlandırılıyor mu?
Shetland’s FIRST daily newspaper
The Shetland News Appeal Fund
Please help us defeat this unprecedented legal attack on the freedom of the Internet
Daha 10-11 yıl öncesine kadar İnternet’de bilgiye ulaşmak uzadıkça uzayan ve aynı zamanda pek de zevkli olmayan bir işti. Araştırmacılar bir arşivden diğerine tek tek ulaşmaya çalışıyorlardı. Ancak her şey 1989’da, Avrupa Parçacık Fiziği Merkezi CERN’de bilgisayar uzmanı olan Tim Berners-Lee tarafından hiperbağlantının înternet’e uyarlanıp ve bugün WWW dediğimiz uygulamanın doğmasıyla değişti.
Artık günümüzde sayfa tasarlayan bir kişi, sayfasına Shakespe-are’in oyunlarının bulunduğa arşive giden bir bağlantı koyabilir. Okj\–cu da buna tıklamasıyla birkaç saniye içinde, oyunun resimle animasyonun da bulunabileceği bir arşivinin içinde bulabilir kendini. Kısacası herhangi biri sadece bir tıklamayla dünyanın neresinde olursa olsun yığınla bilgiye ulaşabilir.
WWW’i güçlü kılan, bir sayfadan diğerine atlamak; ancak birkaç şirketin işgüzarlığı yüzünden bu özgürlüğü kısıtlamak istiyorlar
Yeni Zelanda’da Shetland Adala-rı’nda İnternet şu sıralar problemli günler yaşıyor, en azından en popüler tarafı olan WWW7. Üstelik bu sefer kavga şifreleme ya da pornografi üzerine değil. Sorun herkesi ilgilendiren “hipertext” bağlantıları. Yani WWW’i en güçlü kılan şey.
Şimdive kadar her şey güzel ve masumane görünüyor: ancak WWW’e dean şirketlerin girmesiyle olaylar yeni bir boyut kazadı. Software yaymaları korsan programlara ulaşan hzşlinokr koyan diğer şirketlerden oldu. Bu durumlarda, kişıfeı vazur-yaym hakkı gibi dü-şünciiîere esneklik getirip bu yeni ortama uydurmaya çalıştılar; ancak birçoğu esk: kurallara uyutmamasından yana. San Dıego Kaliforniya’da İnteme: hukuku uzmanı Juliet Oberdın^. bağlantı kurmanın teknolojinin feır gereği olduğunu söylüyor ve kend: savfanıza giden bir bağlantının kurulmasını engellemenin çok gülünç geddiğini belirtiyor.
Şu an cnada ki en büyük savaş İskoç adaİannda, Shetland Times gazetesi ile ortaya bir anda çıkıp WWW semsi vermeye başlayan Shetland News arasında. Shetland Times’nn £ kurları için en son haberleri okisy/ri’eeekleri bir WWW arşivi van zzıo: www.shetland-ti-mes.co.uk . D:ğer taraftan Shetland News bu h ürerlere kendi haberleri-
nin yanında bu sayfalara giden bağlantılar koydu (http://www.shetland-news.co.uk). Geçen yılın Ekim ayında, The Shetland Times, Shetland News’un kendi sayfasına koyduğu bağlantıları kaldırması için dava açtı.
The Shetland Times, davanın sebebi olarak News’un telif haklarına uymadığını gösteriyor. Ancak, News’da kendilerinin sadece haberlere okurları için rakip sazereden referans g;Ssîeri:î:n: .r U.i*.
ir r c- –
tı kurup jıaşn^ …
memnunluk duvm«s’u r –
de insanların kendi savfa.armour bu sayfalara bağlantı kurulmasından hoşnutsuzluk duyulmamasıdır.
Bir başka örnek, geçen Kasım ayında Yeni Zelanda Bağımsız Radyo Haber’in (IRN) Bruce Simpson’ı dava etmesiyle ortaya çıktı. 7am adında bir İnternet servisi veren Simpson, sayfasında birçok haber servisine giden bağlantılar koymuş. Bunlardan biri de IRN’den günlük haberler satın alıp sayfasına koyan Xtra. Sorun IRN’nin Simpson’ın Xtra’ya giden bağlantısının kendi telif haklarını ihlal ettiğini söylemesiyle başladı. IRN’ye göre, eğer Simpson kendi okurlarına IRN’ye ait olan haberleri okutmak istiyorsa IRN’ye telif hakkı için para Ödemesi gerekli. Bu düşünce radyo haberciliği için anlam ifade etse de, bilginin herkese açık olduğu bir ortama taşındığında mantıksız gibi görünüyor.
Simpson telif hakkına karşı duyarsız değil. Zira yayınladığı sayfaların telif hakkının kendisine ait olduğu, sayfalarına koyduğu nottan anlaşılıyor. Ancak bu durum karşısında, IRN’nin haberlerini kendisinin tekrardan yayınlamadığını, kendisinin sadece okurlara nereye gidip bakmalarını söylediğini belirtiyor. Simpson, sayfasında IRN haberleri hakkında bilgi ve yazmaları için bir W^VW adresi vermesi durumunda kimsenin söylenmemesi gerektiğini belirtiyor. Tek fark hiperbağlantının okuru adres yazma külfetinden tek tıklamayla kurtarması.
Sonuç olarak fj’ftir hiperbağlan-tı? İnsanlara bir konu hakkında nerede daha fazla bilgi bulunacağını gösteren bir kütüphane kartı indeksi
mi, yoksa başkalarının çalışmalarını onlardan izin almadan kendinizinki-ne dahil etmek mi? Amerikan Geor-gia eyaleti İkincisi olarak değerlendiriyor. Geçen sene, bu eyalette, birisi kendi sayfasında başka bir arşive gidecek bir bağlantı koymak isterse ilk önce bu arşivden izin alır.a.1: inamına gelen bir kanun *:kird. B . kinim büvük b:r zı
bin, bir _ . –
den bağlan:: k^yrr.^ ¿¿2 lantınm nasıl yap:ld:u:. ..~r.22..~. Amerikan karikatürü “Dılrerf 3. karikatürün kontrolü United Media Syndicate adlı şirkette. Karikatürü gazetede çıktıktan bir hafta sonra kendi WWW sayfalarına koyuyorlar (http://www.unitedmedia.com/co-mics/dilbert).
Dilbert İnternet’te bir anda popüler oldu ve bir sürü kişi kendi sayfasına karikatüre giden bağlantılar koymaya başladı. United Media, insanların sayfalarını ziyaret etmelerinden çok memnundu. Ancak bazı kişiler sayfalarına “inline” denilen özel bağlantılar koydu, inline bağlantısı olan bir sayfa, okuyucuyu sayfaya göndermektense karikatürü doğrudan o anki sayfaya getiriyor. Tabii doğal olarak United Media durumdan pek hoşnut kalmadı. United Media’nın WWW’den sorumlu başkan yardımcısı Jonathan Shapiro, grafiğin kendi kontrolleri dışında olan bir kopyaya inline edilmesinin kabul edilemez bir durum olduğunu; eğer şirket telif hakkını kullanmazsa onu tamamen kaybedeceğini söylüyor.
Çoğu kişi problem çıkarmadan inline’ları kaldırdı. Ancak mücadele verenler de var. New Jersey Princeton Üniversitesinden Dan Wallach adlı bir öğrenci buna karşı mücadele vermeye başladı. Telif hakkına karşı gelmediğini, çünkü karikatürün bir kopyasını çıkartmadığı belirtti. Sayfasının Dilbert karikatürü
kopyası bulundurmadığım, aslında WWW tarayıcısının United Med-ya’nın sayfasına gidip şörür.rû ¿-irdiğini idia etti.
Dava rrekr_r _”U-. *.:r: dia me*. ll: _n uı ız^zu\. r
*+ j ‘.u Tır :.c i1 »•
~ j.Lh. t. *ı. İ-jU
ğu her zaman ireılı
diğer taraftan çalışıma ^r:_r rs ~ –
le bir kullanım îçm bir cuem-e
olması gerekli. Bunun :çsn de –
leri hiperbağlantı sayesinde
cak otomatik sayısal ödeme ¿ur: ç –
zümler öneriyor.
Yeni Zelandalı Simpsor. WWV% geliştiricilerinin mevcut tekniklerle birçok hukuk probleminin üstesinden gelebileceğini belirtiyor. Örneğin şu anda WWW tasarımcılar, kendi sayfalarına olan hiperbağlarulir önleyebilecek dürümdalar. Dardan gelenleri ana sayfaya yönel:-r -lirler, üstelik sayfalarındaki rılum herkesin ulaşılmasını istemıv -sayfalarını her zaman şifre k . yapabilirler.
Simpson kendi sayfuLni- ■ -i-lanılmasını önleyenlerin VW.~” : .-yeterince istifade edeme”.’ -ların, rekabetin onlara ^rı. talan anlamalarını satl- *
belirtiyor. “WWW’in . * – …-nan arşivler kârlı olacak’ : * ‘rı na karşı mücadele ed;_ kalacaklar. WWW — . – -edemeyecek kadar r – .« ‘
Kaynaklar:
htcp://www.shetland-i£~ • . . http://www.rmmb.co.zi r. •*- • http://w\vw.ne\vscsen.t_’i – ” http://www.unitednısı. . –