hava yastıklı tekne

En büyük hava yastıklı teknelerden biri olan İngiliz yapımı SR-N4’ün ağırlığı yaklaşık 190 tondur; Manş denizinde İngiltere-Fransa arasındaki yolcu ulaşımının % 10 kadarını gerçekleştirir. Çizimde başlıca bölümlerinden bazıları gösterilmiştir: (1) Etek parmakları; (2)esnek etek; (3)ana yolcu bölümü; (4)yolcu bölmeleri girişi; (5)hava girişi; (6)türbin; (7) kuyruk takımı; (8)arka araba kapağı; (9) araba bölmesi; (10)pervane; (11 )anten; (1 !)radar; (13)kumanda kabini; (14)ön araba kapağı.

Alt bölümünde bulunan şişirilmiş bir hava yastığının üs­tünde kayarak denize değmeden ilerleyen tekne. Hava yastıklı teknenin (ya da hovercraft), hız üstünlüğü gemi­lerle karşılaştırıldığında daha iyi anlaşılır. Sözgelimi, dünyanın en büyük hava yastıklı teknelerinden biri olan Ingiliz yapımı 190 tonluk SR-N4 saatte 150 km hız ya­pabilir. Normal seferlerdeyse, saatte 90 km yapar. 

Söz konusu hız üstünlüğünün birçok nedeni vardır. Birincisi, alışılmış gemilerde, teknenin su içinde kalan kesimi, içinden geçtiği suyun ağdalılığının doğal sonucu olarak, suyu da sürükler ve böylece doğan direnç, ma­kinelerin gücünün büyük bölümünü yutar. İkincisi, ha­reket halindeki birgeminin burnunda ve arkasında, dal­galar oluşur. Dalga oluşturma süreci, gücün bir bölü­münün boşa harcanmasına neden olur. Bu güç yitimi, düşük hızlarda, suyun direnci yanında önemsiz kalır; ama hız arttıkça, önemli bir sorun haline gelebilir. Bu iki sorunun dışında, akıntı gibi, tekneye ve üstünde yeralan yapılara etki eden rüzgâr gibi doğal etmenlerin de, zaman zaman yavaşlatıcı etkileri vardır.

İlk iki etmen göz önüne alındığında, gemi büyüyüp hızlandıkça, boşa harcanan enerjinin de artacağı görü­lür. Bu yüzden, askerî alanda ya da araştırma alanında olduğu gibi özel amaçlar söz konusu değilse, gemiyi hızlandırmak için yapılan harcamalar, bunun sağlaya­cağı üstünlükten çok daha büyük olabilir.

Hava yastıklı tekneler suya batmadıklarından, bu so­runların hiç birine yol açmazlar. Düşük hızlarda dalga yaparlarsa da, normal seyir sırasında dalga ortadan kal­kar. Bu yüzden, hava yastıklı tekne, karşıdan esen rüz­gârdan etkilenmesine karşın, hem kendi büyüklüğün­deki, hem de çok daha büyük gemilerden daha hızlı gi­debilir.

Hava yastıklı teknenin çalışma ilkesi şöyledir: Aracın gövdesi, yüksek kenarlı, tersine dönmüş bir çay tepsisi­ne benzer. Böyle bir cisim suyun üstüne dikkatle yerleş­tirilirse, kenarları aşağı dönük durduğundan, altında bir miktar hava sıkışıp kalır. Ama bu durumdaki tepsiyi su­yun üstünde ilerletmek istersek, hava dışarı kaçar ve tepsi batar (batmasa bile suyun içine batan kesim, sür­tünme sonucu dalgalara yol açar).

Hava yastıklı teknelerin öncü tasarımcıları, iki önemli sorunla karşılaşmışlardı; bunlardan birincisi, aracın su­dan yükselmesini nasıl sağlayacakları, ¡kincisi de, hava yastığını hep aynı noktada nasıl durduracaklarıydı. İlk sorun, yastık bölümüne atmosfer basıncından biraz da­ha yüksek basınçlı hava basılarak, İkincisi de, yastığın kenarı boyunca hava püskürtücüleri yerleştirilerek çö­züldü: Püskürtücüler, yastığın kenarlarından kaçan ha­vayı azaltıyordu. Sonradan, aracın kenarı boyunca bü- külebilen bir etek eklenerek, sistem daha da gelişti-

Ağırlığı 100 tondan çok olan bir hava yastıklı tekneyi yerden 30 cm yükseğe kaldırmak için, 0,03 barlık bir basıncın yeterli olduğu hesaplanmıştır. Bu, sözgelimi otomobil lastiklerini şişirmek için gereken basınçtan çok daha azdır.