Hendek savaşı,

Hendek savaşı, Hicretin 5. yılında medine-li müslümanlarla mekkeli müşrikler arasında yapılan savaş (627). Müslümanlar Medine’yi savunmak için şehrin etrafına hendek kazdıklarından Hendek savaşı diye anılır. Bu savaşa Ahzab, Hİsâr savaşları da denilir. Savaşın tertipçisi Vadi-ül-Kurâ üzerindeki l+ayber vahasına yerleşmiş olan yalındı Beni Nadir kabilesiydi. Beni Nadirliîcr, bir süre önce kendilerini Medine’den süren mus-lümanlara düşman olmuşlardı. Gatafan kabilesi ile Hayber bölgesinin bir yıllık hurma ürününün tamamını verme karşılığında bir antlaşma yaptılar. Bir süre sonra Fezare kabilesi de bu antlaşmaya katıldı Beni Na-dirliler sonra mekkelileri de Gatafan ve Fe-za-elilerle aynı zamanda Medine’ye hucum
etmeleri için teşvik ettiler. Mekkelilerin müttefiki Ehabiş, Mürre, Eşca ve Süleym kabileleri de Medine’ye açılacak olan savaş için hazırlıklara başladılar.
Bu sırada, önceden planlandığı gibi, Dümet-ül’CendeVdc bulunan bir kabile Medine’ye gitmekte olan kervanlara hücuma başladı. Beni Nadirliler Hz. Muhammed’i Medine’ye 15 günlük mesafede olan Dümet-ül*Cendere çekmek, başsız kalan Medine’yi kolaylıkla ele geçirmek ve Hz. Muhammed’i de ordu-suyle birlikte yok etmek istiyorlardı. Nitekim Hz. Muhammed bir askerî birliğin başına geçerek yola çıktı. Fakat Beni Nadirli-lerin planını öğrenincc hemen geri döndü ve Medine’de savunma hazırlıklarına girişli. Yanındakilerle yaptığı görüşmede şehrin dışında savaşmak yerine, şehri içeriden savunmağa karar verildi. Savunmayı kolaylaştırmak için de Medine çevresinde gerekli yerlere hendekler kazıjmasına başlandı. Müslüman tarihçilerin çoğu hendek kazma fikrinin Solmanı Fârisî’ye ait olduğunu söylerler. Fakat bazı İslâm tarihlerinde Ebu Süf-yan’ın «bu şekilde hendek kazmayı kimden öğrendiklerini» soran bir mektubuna Hz. Muhammed’in «Allah bunu bana ilham etti» şeklinde cevap verdiği yazılıdır. Hendeklerin kazılmasında bütün Medine halkı çalıştı. Birkaç ay içinde yaklaşık olarak 5,5 km uzunluğunda bir hendek kazıldı. Bazı söylentilere göre hendek 9 m eninde ve 4,5 m derinlikteydi.
Şehrin güney ve kuzey yönlerinden düşman hücumları başladığı zaman hendeğin kazılması bitmişti. 10 000 Kişiden meydana gelen düşman ordusu Medine’nin kuzeyinde ordugâh kurdu. 3 000 Kişiden meydana gelen müslüman ordusu ise Sal dağı yakınında karargâh kurdu. Müslüman ordusu küçük birlikler halinde hendeği korumak için gerekli yerlerde devriye geziyorlardı. Düşman kuvvetleri, yaptıkları hücumlarda hendeği aşamadılar; asanların bir kısmı öldürüldü; bir kısmı da geri dönmek zorunda kaldı. Savaş bir süre iki tarafın karşılıklı ok atmalarıyle devam etti.
Kuşatmadan bir sonuç alamayacaklarını anlayan mekkeli müşrikler, Medine’de müslümanlarla birlikte yaşayan Beni Kureyza Ya-hudilerini miislümanlara karşı savaşa girmeğe teşvik ettiler. Beni Kureyzalılar kısa bir tereddütten sonra savaş hazırlıklarına başladılar. Fakat durumu öğrenen Hz. Muhammed, Zeyd bin Harise ve Seleme bin Eşlem kumandasındaki 500 kişilik bir kuvveti müslüman mahallelerini korumakla görevlendirdi. Bunun üzerine Beni Kureyzalılar bir iki ufak saldırının dışında etkili bir faaliyet gösteremediler. Bir ara düşman saldırıları çok şiddetlendi. Müslümanlar namaz kılmak için bile vakit bulamamağa başladılar. Bir defasında öğle, ikindi, akşam, yatsı namazlarının hepsini birden geceleyin kılmak zorunda kaldılar. Hz. Muhammed düşman kuvvetlerini parçalayabilmek için Gatafan ve Feraze kabilelerine, gizlice adamlarını gönderdi. Hz. Muhammed bu kabilelere kuşatmadan vaz geçmeleri ve müttefiklerinden ayrılmalarına karşılık Medine’nin hurma ürününün üçte birini vermeyi teklif etti. Fakat bu kabileler hurma ürününün yarısını isteyince anlaşma yapılamadı. Hz. Muhammed bu sefer casus kullanarak Beni Kureyza Yahudilerinin aralarım açtı. Düşman ordusunu meydana getiren kabileler arasında anlaşmazlıklar çıkmağa başladı. Düşman saflarında savaşın uzun sürmesinden dolayı meydana gelen bıkkınlık, erzakın azalması. şiddetli soğuk ve rüzgâr sebebiyle bir çözülme halini aldı. Şevval ayının bitmesi ve Hac aylarının gelmesi üzerine Ebu Süfyan kumandasındaki mekkeli müşrikler savaştan vaz geçerek, Mekke’ye dönüp, gelen hacıları karşılamayı ve ticaret yapmayı daha uygun buldular. Ebu Süfyan, mekkeli müşriklerle dönmeğe başladı. Haîid bin Ve-lid ve Amr bin As kumandasındaki 2uu şilik bir süvari birliğini de herhangi bir müslüman takibinden korunmak için artçı
kuvvet olarak görevlendirdi.
Mekkeli müşriklerin kuşatmayı kaldırarak memleketlerine dönmeleri üzerine diğer kabileler de onları takip ettiler.
Hendek savaşı sonucu müslümanlar altı, mekkeli müşrikler de sekiz ölü verdiler. (-> Bibliyo.) Im]