Henry I

İngiltere kralı (Selby 1069-Gisors yakını 1135). Fatih William l’in dördüncü oğlu olan Henry 1,1100’de tahta çıktı. Krallık ile kilise arasındaki unvan verme sorunuyla ilgili anlaşmazlığa çözüm getirip (1107), Normandiya’yı (1106) ve Blois kontluğunu (1119) ele geçirdi.

Henry II

İngilterekralı(LeMans 11 33-Chinon 1 189). Aniou kontu ve Normandiya dükü Geoffroy  Plantagenet ile Henry I Beauclerc’in kızı Mathilde’in oğlu olan, Normandiya düklüğüne (1150), Anjou kontluğuna (1151), Akitanya düklüğüne getirilen (1152) ve Stephen’ın ölümüyle İngiltere tahtına çıkan (1154) Henry II böylece İngiltere’de Plantagenet sülalesini başlattı. İrlanda’yı (1170-1171), Bretagne’ı1171؛ )topraklarınakatıp,Tou- louse kontuna (1173)ve iskoçya kralına(1176) üstünlü- ğünü kabul ettirdi. Marches kontluğunu satın aldı (1177). Böylece, bütün Britanya adalarını, Fransa’nın batışım, ortasını ve güneyini denetimi altında topladı. Merkezi Tours ve Chinon bölgesi olan, köken ve örgütleniş bakımından birbirinden son derece farklı bu geniş topraklarda, güçlü bir merkezîyönetim kurmak için ça- ba harcadı (bu konuda feodal beylerden de destek gör- dü). “Anjou İmparatorluğu” adı verilen bu büyük imparatorluk, ortak bir uygarlığın özelliklerini kazanmaya başladı: Birdil Fransızcası, kentsel kurumlar, yapılardaki mimarlık özellikleri vb.

İngiltere’nin bu gücü, Capet sülalesinden güçsüz kralların yönettiği Fransa’yı tehdit ediyor, iki ülkenin aynı kralın buyruğunda birleşmesi olanağını doğuruyor- du. Ne var ki Henry ll’nin yetkiyi tek elde toplayıcı gir¡şimleri, birçok kişide (din adamlarının bir bölümü; ikti- dardan uzak tutuldukları için sabırsızlanan oğulları Genç Henry ve Richard’ın ٦ 173-1175’teki ayaklanmalarından destek alan bazı soylular) düşmanlık uyandırdı. Henry ll’ye karşı başlayan iç muhalefetten yararlanmak isteyen Philippe Auguste, Genç Henry ile Geoffroy’un ayaklanmalarını (1183), daha sonra da Arslan Yürekli Richard ile Yurtsuz john’un (11 88-1189) ayaklanmalarını destekleyerek, İngiltere’nin gücünü sarstı. Henry II, bu ayaklanmaların verdiği büyük üzüntüye dayanamayarak öldü.

İngiltere’de Plantagenet sülalesinin kurucusu olan Henry II, içte büyük reformlar yapıp, krallık gücünü yeniden kurarak, maliye, yönetim ve adaleti yeniden örgütlemiş, oğullarının birbiri ardına
ayaklanmalarından büyük üzüntüye kapılarak ölmüştür.

Henry III

İngiltere kralı (Winchester 1207-Westminster 1272). Yurtsuz John’un oğlu olan, babasından sonra tahta ÇIkan (1216) Henry III, tahtta hak iddia eden Fransa kralı Philippe ll’nin oğlu Louis’yi yendiyse (1217) de, zayıf ve güçsüz bir kral olduğundan yurtsuz John’a “Büyük Şart”ı zorla kabul ettirmiş olan baronların yönetime bü- yük ölçüde karışmalarını önleyemedi. Uzun saltanat yılları boyunca, babası ve Henry II döneminde varolan “kralın gücünü” yeniden sağlamak için çabaladıysa da, başaramadı. Batı Fransa’da yitirilen toprakları yeniden egemenliğine almaya çalışıp, Louis Vlll’in ele geçirdiği (1224) Poitou’yu kendi tarafına çekti (1226) ve Bretagne’a bir sefer düzenledi (1229). Ne var ki, sonunda, Louis IX’a Taillebourg ve $aintes’te yenilerek Poitou, Saintonge ve Auvergne’¡ yitirdi (1242). Paris Antlaşma- sı’nı imzalamak zorunda kalarak (1259) Fransa’daki bü- tün topraklarından vazgeçerken, yalnızca Akitanya bölgesinin güney kesimi ile Gascogne düklüğünü elin- de tutabildi

İçte, baronların meclis aracılığıyla yönetimi denetle- melerine olanak veren “Oxford tekliflerini kabul etmek zorunda kaldı (1258). ittifak yaptığı Aziz Louis’nin “©xford tekiifleri”ne tepki göstermesine karşın, baronlar ve baronları yöneten Leicester kontu Simon de Monfort (Henry lll’ün kayınbiraderi) isteklerinden geri dönmediler ve kralın ordusunu yenerek (1264), parlamentoya dayalı bir aristokratlar rejimi kurdular. Ama, Evesham savaşını (Simon de Monfort bu savaşta öldü) kazanan (1265) Henry III, yönetimi yeniden ele geçirmeyi başardı.

Henry ١٧

İngiltere kralı (Bolingbroke 1367-Westminster 1413). lohn of Gaunt ile Blanche of Lancaster’ın üçüncü oğlu olan, John of Gaunt ölünce (1399) Richard II tarafından sürgüne gönderilen, Richard ll’nin İrlanda’da sefere çıkmasından yararlanarak bir ayaklanmayla tahta çıkmayı başaran Henry IV, böylece İngiltere’de Lancaster sülalesini kurdu. Richard ll’nin tahttan indirilmesine ve kendisinin tahta çıkarılmasına karar veren parlamento- ya geniş yetkiler tanıyıp, krallığı boyunca, tahtta hak iddia edenlerle (Richard II, Edward lll’ün ikinci oğlu olan Mortimer, Clarence dükü Lionel) savaştı; Pontefracttutukevindeki Richard ll’yi öldürtüp (14©1), bazı büyük baronların karşı çıkışını güç kullanarak ezdi (Shrews- bury olayı 143ه). Yaptığı harcamaları, onyedi üyeden oluşan bir kurulun devlet harcamalarını (1406), parla- mentonun da devlet yönetimini denetlemelerini kabul etmek zorunda kaldı.

Henry V

İngiltere kralı (Monmouth 1387-Vincennes 1422 Henry IV’ün oğlu olan, babasının yerine tahta çıkan (1413) Henry V, Armagnaclar ile Bourgognelular arasındaki çekişme nedeniyle güçsüz düşen Fransa’yı in- giltere’ye katmaya çalışıp, Azincourt’da Fransız ordusunu bozguna uğrattı (16 Kasım 1415), Normandiya’yı ve lledeFrance’ın kuzey kesimini alıp, Korkusuz Jean’ın Montereau’da öldürülmesinden (1419) sonra, Charles Vl’nın naibi Bourgogne dükü iyi Philippe’le bir ittifak imzaladı; ayrıca, imzalanan Troyes Antlaşması (1420) uyarınca, Charles VI, veliaht Charles’ı mirasçılıktan çıkarıp, kızı Catherine’¡ Henry V’le evlendirerek, Henry V’¡ naip ve tahtın vârisi seçti. İngiltere ve Fransa taçları, eski veliaht Charles’ın ve Güney Fransa’nın di- renmelerine karşın Henry V’in krallığı altında birleşmek üzereyken, Henry V ateşli bir hastalıktan öldü.

İngiltere kralı Henry ٧, İngiliz hükümdarlarının Fransa tahtı üstünde hak iddialarını yeniden başlatarak, Agincourt savaşı (1413), vb. birçok zaferden sonra, Troyes
Antlaşması’yla, kendini Fransa kralı Charles Vl’nın vârisi ilan ettirmeyi başarmış, ama iki ülkeyi
birleştiremeden 35 yaşında ölmüştür.

Henry ٧١

İngiltere kralı (Windsor 1 421 -Londra 1471). HenryVile Catherine de France’ın oğlu olan, babası ve büyük babasının aşağı yukarı aynı anda ölmeleriyle çocuk yaşta hem Fransa hem de İngiltere kralı ilan edilen (1422) HenryV, amcası Henry of Gloucester Bedford’un naiplik döneminin ardından, önce İngiltere (6 Kasım 1 429), sonra Fransa (17 Aralık 1431) taçlarım giydi (Troyes Antlaşması koşulları uyarınca Fransa tahtı üstündeki haklarını yitiren Charles Vll’yse, Jeanne d’Arc’ın zafer- lerinden sonra, Reims’te Fransa kralı ilan edilmişti). Fransızlar karşısında art arda uğranılan askerî başarısızlıklar sonucu, babasının Fransa’da ele geçirmiş olduğu toprakları birbiri ardısıra yitirdi ve ingilizlerin elinde kıtada yalnızca Calais kaldı.

1445’te evlendiği Marguerite d’Anjou’nun, çıkarçe- kişmesine girişen soyluların çekişmesine müdahale et- mek ve York düküne karşı çıkmak hatasına düşmesi üs- tüne, Lancaster sülalesi ile Edward of York aracılığıyla krallıkta hak iddia eden York sülalesi arasında patlak ve- ren iki Gül Savaşı sırasında, Townton çarpışmasından sonra, parlamento, York dükünü Edward VI unvanıyla tahta çıkardı (1461) ve Henry VI tutuklanarak (Temmuz ١ 466), Londra kulesine hapsedildi. Louis XI’den destek gören Marguerite d’Anjou’nun kazandığı bir zaferden sonra yeniden tahta çıktıysa (5 Ekim 1470) da, York SÜ- lalesinden Tewkesbury ve Barnet’ın zaferleri sonucun- da yeniden tutuklandı (Nisan 1471). Lancaster sülalesi yandaşlarının yeni bir girişimini engellemek amacıyla, Londra kules^de öldürüldü.

Henry ٧١١

İngiltere kralı (Pembroke şatosu 1457-Richmond, Lon- dra 1509). Richmond kontu Edmund Tudor ile Marga- ret Beaufort’un oğlu olan, Fransa’da yetiştirilip, akıllıca bir siyasetle Richard lll’ü yenerek tahtı ele geçiren (1485) Henry VII, rakiplerinin adayı Elizabeth of York’la evlenerek ulusal barışı sağladı, içte düzen ve refah sağ- larken, dışta barışçı bir siyaset güttü.

Henry ٧١١١

İngiltere ve İrlanda kralı (Greenwich 1491 -Westminster 1547). Henry VII ile Elizabeth of York’un ikinci oğlu olan, ağabeyi Arthur’un ölümüyle (1502) veliaht ilan edilen ve 1509’da tahta çıkan ArthurVlIl, yengesi Catherine of Aragon’la evlenip (1509), Protestanları ko- vuşturması nedeniyle papadan “inancın savunucusu” unvanını aldı (1527). Anne Boleyn’e âşık olup, birinci evliliğinin geçersiz sayılmasını papadan istemesi, ama papa Clemens Vll’nin bu isteği kabul etmemesi üstüne, Canterbury piskoposu Thomas Cranmer’a evliliğini bozdurup, papa tarafından aforoz edildi (1533). Bunun ^stüne Roma’yla bütün bağlarını kopararak bağımsız İngiliz kilisesini kurdurup (1534), manastırları kapattı (1536-1540); ama katolikliğin temel ilkelerini saklı tut- tu. Zorbaca bir yönetim kurup, Jane Seymour’la evlen- mek için Anne Boleyn’i öldürttü (1536). Jane Seymour da ölünce (1537), Alman prensesi Anne of Klieve’yle evlendi (1540); ama kısa süre sonra onu da boşayarak Gatherine Howard’ı (onu da 1542’de öldürttü) aldı. Son eşi Catherine Parr’la evlenip, çocuklarının (Edward VI Mary Tudor ve Elizabeth) veraset sorunlarım ^üzene koyduktan sonra öldü.

İngiltere’yi 1509’dan 1547’ye kadar yöneten Henry Vlll’in, Genç Hans Holbein tarafından yapılmış portresi. ^٨٢٢ VIII, ilk eşi Catherine ofAragon’dan boşanma isteğini papanın kabul etmemesi üstüne, Roma’yla bütün bağlarını koparıp, Ingiliz kilisesini kurmuştur. (Eski Yapıtlar Ulusal müzesi, Roma.)