Kalınbağırsak

Kalınbağırsak. Arta kalan besin maddesi, incebağırsak- tan kalınbağırsağa (ya da kalınbağırsaklar; kolon), sıvı biçiminde girer. Kalınbağırsaklar besindeki sıvıyı ve elektrolitleri emip, katılaşmış bir dışkı kitlesi oluşturur. Dışkının, kalınbağırsağın en alt noktası olan gödenba- ğırsağından (düzbağırsak; rektum) dışarı atılmasını anüs (makat) büzücü kası denetler. Kabızlık, çoğunlukla ye­tersiz miktarda lif ve sıvı alınmasından kaynaklanan yaygın bir şikâyet konusudur. Buna karşılık süreğen ka­bızlık, yaşlılarda kalınbağırsak kanserinin bir belirtisi olabilir ve mutlaka, değerlendirme yapılmasını gerekti­rir.

Kalınbağırsak kanseri, “polip” adı verilen iyicil urlar­dan gelişir; düzenli tıp incelemeleriyle ve poliplerin kanserleşmeden alınmasıyla önlenebilir. Tedavisi, kanserli bölümün ameliyatla çıkarılması ve kalan kalın­bağırsak bölümlerinin birbirine dikilmesidir. Gödenba- ğırsağının en alt bölümünde kanser oluşmadıkça, ko- lostomi (bağırsaktan dışa açılan bir delik açılması) çok ender gerekir. Gödenbağırsağı kanamaları, kalınbağır­sak urlarının belirtilerinden biri olabilir; ama kanamalar çoğunlukla, kabızlıkla ilgili basurdan (hemoroit) ya da

anüs çatlaklarından (anüs mukozasında yırtılmalar) kaynaklanırlar. Basur da, kabızlık da, sıcak suya otur- ; ma, dışkı yumuşatıcılar kullanımı ve beslenme rejimin- : de lifli besinlere ağırlık vermekle, tedavi edilirler.

İshalli gödenbağırsağı kanamaları ivegen ya da süre­ğen kalınbağırsak iltihabından ya da kolitten (kalınba­ğırsak iltihabı) kaynaklanabilirler. İvegen kolit, Shigella ya da Campylobaktergibi bakterilerin yol açtığı çoğun­lukla kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Süreğen ya- ralaşmalı kolit, ciddi sakatlığa yol açan, özel bakım ge­rektiren ve hastalıktan yıllarca sonra artan kalınbağırsak kanserine dönüşme tehlikesi taşıyan bir hastalıktır.

Aşırı duyarlı kalınbağırsak sendromu belki de mide- bağırsak şikâyetlerinin en yaygın nedenidir. “Spastik kolon” diye de adlandırılan bu durum, kilo yitimine, ka­namaya ya da kalınbağırsak iltihabının öbür belirtileri olmaksızın birbirini izleyen ishale ve kabızlığa, karın kramplarına, şişkinliğe neden olabilir. Çoğunlukla stres­le ve belirli besinlerin alınmasıyla (alevlenen bağırsak­ların düzenli kasılmalarındaki bozukluklardan kaynak­landığı sanılmaktadır.

Kalınbağırsak çeperlerinde çok sayıda küçük çıkıntı­ların bulunduğu divertikülöz, yaşlılarda çok sık görülen bir durumdur ve aşırı duyarlı bağırsak sendromuna benzer belirtilere neden olabilir. Bu çıkıntılar (ya da di- vertiküller), enfeksiyon (divertikül iltihabı ya da diver- külit), çok şiddetli gödenbağırsağı kanaması gibi ciddi ihtilaflara yol açabilir (Ayrıca Bk. BAĞIRSAK; BASUR; DİVERTİKÜLÖZ; KABIZLIK).

. Poliplerin kolonos­kopi sırasında çıkarılması (polipektomi), kalınbağırsak kanserinden korunmada önemli bir yöntemdir.